به نظر می‌رسد با بودجه‌ای که روز یک‌شنبه دولت به مجلس ارائه کرد، خبر خوش آذرماه محسن رضایی لو رفته است.
شاید محسن رضایی تاکنون به عنوان معاون اقتصادی رییس‌جمهور کم سخن گفته باشد، اما در این مدت تنها یک جمله بسیار مورد توجه قرار گرفت. او نهم آبان‌ماه به مردم وعده داد که «در آذرماه اخبار خوبی به گوش مردم خواهد رسید.
زمانی که او، آن هم در شرایط سخت اقتصادی و معیشتی مردم این وعده را داد، این سوال برای بسیاری مطرح شد که این خبر خوب چه خواهد بود؟ این در شرایطی است که از او در ایام انتخابات، وعده‌های رنگین در حوزه یارانه‌ها، بورس و کاهش تورم و گرانی‌ها شنیده می‌شد، وعده‌هایی که به نظر می‌رسد امروز به فراموشی سپرده شده است و حالا صحبت از صبر و بردباری مردم می‌شود.
حالا که یک ماه و نیم از وعده محسن رضایی می‌گذرد، هنوز او از خبر خوش خود رمزگشایی نکرده است و تلاش‌های اقتصادی دولت فعلا در حد وعده و وعید باقی مانده است. اما با این وجود، به نظر می‌رسد با بودجه‌ای که روز یک‌شنبه دولت به مجلس ارائه کرد، خبر خوش محسن رضایی لو رفته است.
دولت در لایحه بودجه سال آینده، تغییراتی در بسیاری از روندهای اقتصادی داشته است؛ از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، افزایش سن بازنشستگی،افزایش ۵۶ درصدی بودجه صداوسیما، افزایش ۱۰ درصدی حقوق کارکنان تا دریافت مالیات از خودروهای لوکس و خانه‌های چند ده میلیاردی. این در حالی است که چارچوب کلی بودجه، خبر از تورم‌های بالاتر در سال آینده می‌دهد.
خبر خوش، دلار ۳۰ هزار تومان بود؟
بودجه ۲۱ آذرماه در حالی به مجلس رفته است که در بازه ۲۴ روز آخرین ماه پاییز، قیمت دلار از کانال ۲۸ هزار تومان تا ۳۱ هزار تومان در نوسان بوده است. این یعنی در همین بازه زمانی، برخی از شرکت‌های فروش بین ۱۰ تا ۲۰ درصد روی قیمت کالاهای خود برده‌اند.
به نظر می‌رسد افت قیمت دلار در روزهای آینده با توجه به نرخ تسعیر ۲۳ هزار تومانی ارز در بودجه ۱۴۰۱ دور از دسترس باشد. آن طور که کارشناسان می‌گویند بازنگشتن دلار به قیمت‌های پایین‌تر به دو دلیل رخ نخواهد داد؛ نخست این‌که تقریبا اغلب متغیرهای اقتصادی، خود را با نرخ بالای ارز و بالای ۲۵ هزار تطبیق داده‌اند و دوم این‌که دولت در بودجه سال آینده، رقم تسعیر نرخ ارز را ۲۳ هزار تومان اعلام کرده است.
به اعتقاد اقتصاددانان، معنای تعیین رقم تسعیر نرخ ارز ۲۳ هزار تومانی این است که حداقل دلار هرگز به کمتر از ۲۳ هزار تومان بازنمی‌گردد.
مشاهده بودجه سال آینده، شوک عجیبی به شاغلانی وارد کرد که در آستانه بازنشستگی قرار دارند؛ شاغلانی که چند ماه بعد قرار بود بازنشسته شوند، با تصمیم جدید دولت باید ۲ سال دیگر کار کنند.
نخستین لایحه بودجه دولت سیزدهم دربردارنده دو تغییر مهم برای بازنشستگان است؛ اول این‌که حداقل و حداکثر سن بازنشستگی به مدت ۲ سال افزایش پیدا کند. دوم این‌که محاسبه حقوق بازنشستگی در تمام صندوق‌های بازنشستگی، به جای متوسط ۲ سال پایانی، براساس متوسط سه سال پایانی زمان اشتغال باشد. ضمنا بر اساس تبصره ۲۰ لایحه بودجه، سنوات خدمت مورد قبول برای بازنشستگی تمامی مستخدمین مرد و زن دارای حداقل مدرک کارشناسی معتبر در تمامی صندوق‌های بازنشستگی اعم از کشوری، لشکری، سازمان تامین اجتماعی، دو سال افزایش خواهد یافت.
حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار با انتقاد از این تصمیم ناگهانی دولت، می‌گوید: با اعمال این تصمیمات افرادی که در برج ۱۱ و ۱۲ امسال بازنشسته می‌شوند، با افرادی که در فروردین سال آینده بازنشسته می‌شوند، حقوق کاملا متفاوتی خواهند داشت. چون متوسط حقوق گروه اول ۲ سال آخر و گروه دوم سه سال آخر است که در دریافتی آنها تفاوتی چشمگیری ایجاد می‌کند. این عین ظلم و تبعیض است.
به اعتقاد او، افزایش سن بازنشستگی به طور ناگهانی درست نیست. فردی که برای بازنشستگی در سال آینده خودش را آماده کرده، یک دفعه با این حقیقت مواجه می‌شود که دو سال سن کم دارد و باید باز هم کار کند.
حاج‌اسماعیلی متذکر می‌شود: بودجه سالانه محل این پیشنهادات نیست. این تغییرات اصلاحی باید در برنامه‌های توسعه‌ای پنج ساله کشور تدوین شود.
خبر خوش، حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بود؟
دولت در یارانه بودجه، پیش‌بینی تغییر مکانیزم تخصیص ارز ۴٢۰٠ تومانی را کرده است؛ آن هم به این دلیل که بودجه با ادامه پرداخت ارز ترجیحی، دچار کسری شدید در بودجه خواهد شد.
به گفته رییس سازمان برنامه و بودجه، دولت به اندازه کافی منابع ارزی در اختیار ندارد و این در حالی است که ماهانه یک و نیم میلیارد دلار ارز ترجیحی داده می‌شود، بنابراین دولت باید فکری برای این مساله انجام دهد و جلسات کارشناسی در این خصوص در جریان است تا شکل حمایت اصلاح شود.
در شرایطی دولت تصمیم به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در سال آینده دارد که برخی از کارشناسان، این هشدار را به دولت می‌دهند که حذف ارز ترجیحی، موج تورمی شدیدی در سال آینده به دنبال خواهد داشت.
خبر خوش، افزایش یارانه نقدی بود؟
اما دولت در کنار حذف ارز ترجیحی، تصمیم به افزایش یارانه‌های نقدی به ۹۰ تا ۱۲۰ هزار تومان دارد. این را مسعود میرکاظمی، رییس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده است. او در مورد پرداخت رقم یارانه ریالی در ازای حذف ارز ترجیحی در سال بعد، گفته است: متوسط پرداختی یارانه ناشی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بین ۹۰ تا ۱۲۰ هزار تومان خواهد بود و این مساله براساس وضعیت دهک‌ها در جلسات کارشناسی تعیین خواهد شد.
به این ترتیب، در لایحه بودجه ۱۴۰۱ در خصوص هدفمندی یارانه‌ها، پرداخت ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه جدید در سال آینده به مردم در ازای اصلاح ارز ۴۲۰۰ تومانی و جبران اصلاح نرخ کالاهای اساسی، دارو، یارانه نان و خرید تضمینی گندم پیشنهاد شده است. کل یارانه پرداختی در سال آینده طبق این لایحه ۳۳۶ هزار میلیارد تومان خواهد بود که ۷۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان آن یارانه نقدی و معیشتی است.
خبر خوش، افزایش ۵۶ درصدی بودجه صداوسیما بود؟
یکی از شگفتی‌های بودجه سال آینده، افزایش بسیار قابل توجه بودجه سازمان صدا وسیما است که بسیار مورد توجه کارشناسان و کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است.
سال ۱۴۰۱ سازمان صدا وسیما ۵ هزار و ۲۸۹ میلیارد تومان پول خواهد گرفت. رقمی که ۵۶ درصد از بودجه سال گذشته این سازمان بیشتر است. میزان بودجه این سازمان در سال ۱۴۰۰، برابر با ۳ هزار و ۳۸۴ میلیارد تومان بود.
میزان رشد بودجه امسال صداوسیما در میان ۱۶ وزارتخانه از صدرنشین‌هاست. یعنی بودجه این سازمان بیش از ۱۲ وزارتخانه رشد داشته است.
خبر خوش، میزان افزایش حقوق بود؟
اما دولت در حالی در سال آینده تصمیم به افزایش پلکانی حقوق کارکنان از ۵ تا ۲۹ درصد دارد که کارشناسان معتقدند در مقابل تورم ۴۴ درصد، عدد بسیار ناچیزی است و بار معیشتی بیشتری به مردم وارد خواهد شد.
براساس بودجه سال آینده، حقوق کارمندان در سال ۱۴۰۱ به‌صورت پلکانی معکوس از ۲۹ تا ۵ درصد افزایش می‌یابد. بر این اساس، افزایش ناخالص حقوق به‌صورت پلکانی معکوس از ۲۹ درصد تا ۵ درصد خواهد بود و حداقل مبلغ مندرج در احکام کارگزینی با ۲۹ درصد رشد از ۳.۵ میلیون تومان به ۴.۵ میلیون تومان افزایش می‌یابد.
همچنین ۱۷۰۰ امتیاز در احکام کارگزینی تمامی کارکنان اضافه می‌شود که معادل مبلغ ثابت ۵۳۳ هزار و ۸۰۰ تومان است. ضریب ریالی نیز با ۳ درصد رشد از ۳۰۴۸ به ۳۱۴۰ تغییر می‌کند. برای بازنشستگان نیز مبلغ ۵۳۳ هزار و ۸۰۰ تومان ثابت و ۳ درصد رشد اعمال می‌شود.
خبر خوش، افزایش ۵۶۰ هزار میلیارد تومانی مالیات‌ها بود؟
آن‌طور که از لایحه بودجه سال آینده برمی‌آید، دولت سیزدهم روی درآمدهای مالیاتی‌اش حساب ویژه‌ای باز کرده است. درآمد مالیاتی دولت در سال ۱۴۰۱ قرار است به ۵۲۷ هزار میلیارد تومان برسد. هر چند که این مقدار فقط ۳۸ درصد از منابع عمومی دولت را در سال آینده پوشش می‌دهد، اما نسبت به سال گذشته رشدی ۶۲ درصدی را تجربه کرده است.
در این میان، برای اولین بار در بودجه سال آینده همه خودروهای بالای یک میلیارد تومان و منازل مسکونی و ویلاهای بالای ۱۰ میلیارد تومان مشمول مالیات بر دارایی می‌شوند که به صورت سالانه اخذ خواهد شد.
با این وجود، گروهی از کارشناسان دسترسی دولت به این میزان درآمد از طریق مالیات را حتی با وجود تغییرات اعمال شده در برخی پایه‌های مالیاتی، بعید می‌دانند.
به اعتقاد کارشناسان، اگر چتر مالیاتی دولت افزایش پیدا نکند و جلوی فرارمالیاتی گرفته نشود، اقتصاد ایران ظرفیت پرداخت این میزان مالیات را ندارد؛ چراکه هم‌اکنون در خوشبینانه‌ترین حالت ۵۰ درصد اقتصاد ایران مالیات پرداخت می‌کنند.
