یک کارشناس اقتصادی معتقد است: دولت حتما باید در کنار حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، انحصار واردات را بردارد تا تورم آن صفر شود؛ وگرنه شاهد رشد شتابان تورم خواهیم بود.
دولت سیزدهم نخستین بودجه سالانه خود را در حالی آذرماه به مجلس ارائه کرد که نگاهی به جداول لایحه بودجه، پرسش‌های بسیاری را مقابل بودجه دولت قرار داده است. شاید یکی از بحث برانگیزترین و جنجالی‌ترین تصمیات دولت جدید برای سال آینده که در سند بودجه قید شده، حذف ارز ترجیحی یا ارز حمایتی ۴۲۰۰ تومانی برای کالاها و اقلام ضروری سبد مصرفی خانوارها از جمله دارو و موادغذایی است. این در شرایطی است که از سمت و سوی اقتصاد کشور، نسبت به عواقب حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و تورمی که ایجاد خواهد کرد، هشدار می‌دهند؛ تا جایی که از قیمت‌های عجیب و غریب کالاهایی همچون گوشت و مرغ پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی صحبت می‌شود. در این میان، حمیدرضا حاجی‌بابایی، رییس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۱ گفته است که هنوز دولت نتوانسته به مجلس ثابت کند که بدون آسیب به زندگی مردم می‌تواند ارز ترجیحی را حذف کند.
در این میان اما کارشناسان موافق حذف ارز ترجیحی، معتقدند در صورتی حذف ارز ترجیحی بار تورمی ندارد که دولت شرایطی را برای اجرای آن برقرار کند. میثم هاشم‌خانی، کارشناس اقتصادی در این خصوص در کافه‌خبر خبرگزاری خبرآنلاین می‌گوید: حتما باید در کنار حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی انحصار واردات برداشته شود تا تورم آن صفر شود. به اعتقاد وی، اگر انحصار در واردات کالاهای اساسی ادامه پیدا کند، قیمت کالاها با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بالا می‌رود. وی بر حذف یارانه ثروتمندان در کنار افزایش یارانه برای نیازمندان در صورت حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز تاکید دارد.
* حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در بودجه سال آینده قطعی شده است. با توجه به شرایطی که اقتصاد کشور دارد و تورم بالای ۴۰ درصد، به نظر شما زمان شرایط کنونی، زمان درستی برای حذف ۴۲۰۰ تومانی است؟
ما یک رویکردی در کشور داریم که این رویکرد خیلی پرمخاطب است. این رویکرد این است که تصور می‌کنند ایران مریخ است و هیچ شباهتی با هیچ کشوری در دنیا نداریم. همیشه تصور این بوده که ما با همه جای دنیا متفاوت هستیم، اما واقعیت این است که ما خیلی متفاوت نیستیم و مثل بقیه دنیا هستیم. همان‌طور که در حال حاضر در هیچ‌کجای دنیا به جز زیمباوه و ونزوئلا نیست که دلار همزمان دو قیمت داشته باشد، بنابراین تصمیم درست در کشور ما هم این است که دلار تک‌نرخی شود و اگر امروز این اتفاق بیفتد، بسیار بهتر از دو روز بعد است. تاخیر در حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی موضوعیتی ندارد، اما صحبت این است که چه اشخاص و گروه‌هایی در این موضوع که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به تعویق بیفتد!؟
از ابتدای فروردین تا ۳۰ مهرماه برآورد این است که ما ۱۰ میلیارد دلار، دلار ۴۲۰۰ تومانی پرداخت کرده‌ایم. اگر فرض کنیم میانگین قیمت دلار ۲۴ هزار تومان بوده، یعنی ۲۰ هزار تومان در هر دلار رانت وجود داشته است. این یعنی ۲۰۰ هزار میلیارد تومان در این بازه زمانی رانت توزیع شده و این در حالی است که ۲۵ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت کرده‌ایم. به عبارتی، به متوسط در همین دوره ۷ ماهه ۸ برابر کل یارانه نقدی پول در قالب دلار ۴۲۰۰ تومانی داده‌ایم. اما خروجی چه بوده است؟ خروجی این بوده که محاله شما یک کالا را پیدا کنید که متناسب با دلار ۴۲۰۰ تومانی به دست مردم رسیده باشد.
دلار در سال ۹۲ در حدود ۳ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است. دلار ۴۲۰۰ تومانی یعنی این‌که دلار فقط ۲۰ درصد گران‌تر از سال ۹۲ شده است. اگر فردی ادعا کند که فقط یک کالا وجود دارد که متناسب با دلار ۴۲۰۰ تومانی به دست مردم می‌رسد، یعنی این کالا باید فقط ۲۰ درصد گران‌تر از ۸ سال قبل باشد. معلوم است که هیچ کالایی پیدا نمی‌شود. بنابراین تمام این پول دست افرادی می‌رسد که منافعی برای مردم ندارد. بر این اساس، خیلی طبیعی است که این اشخاص یا افراد و سیاستمداران مرتبط با این اشخاص مخالفت با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی داشته باشند.
اما در این میان این نکته مطرح است که اگر کل دوره ۳ سال و نیم گذشته را در نظر بگیریم، مجموع رانتی که توزیع شده، بسیار عدد بالایی می‌شود. یعنی ۱۷، ۱۸ برابر کل یارانه نقدی یک سال می‌شود. این عدد به جرات می‌توان گفت بزرگ‌ترین فساد سیستماتیک تاریخ کشور بوده است. محال است که فساد ساختاری‌ای پیدا کنیم که این میزان حجم داشته باشد.
در حال حاضر صحبت از این می‌شود که یارانه نقدی ثروتمندان حذف شود، ما اگر یک پنجم یارانه‌بگیران را هم حذف کنیم، به اندازه یک پنجم یارانه نقدی آزاد می‌شود. بنابراین تفاوت حذف یارانه ثروتمندان با ارز ۴۲۰۰ تومانی خیلی زیربنایی است و من فکر می‌کنم حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی اگر امروز اتفاق بیفتد، خیلی بهتر از فرداست.
* اما یک نکته‌ای که وجود دارد، این است که هر کالایی که ارز ۴۲۰۰ تومانی آن حذف شود، درصد بالایی تورم در آن کالا را شاهد بودیم. برای مثال، در کالاهایی که ارز ۴۲۰۰ به آنها تعلق نگرفته بود، با تورم بیش از ۴۰۰ درصدی مواجه شدند، اما تورم کالاهایی که مشمول ارز ۴۲۰۰ تومانی بودند، تورم حدود ۲۰۰ درصد را تجربه کردند. با این تفاسیر، از تورم بالا در کالاهای اساسی همچون مرغ و گوشت پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی صحبت می‌شود.
هرگز این‌طور فکر نمی‌کنم. اتفاقا جهش شدید تورمی در کشور، یکی از متهمان آن، دلار ۴۲۰۰ تومانی است.
* فقط ارز ۴۲۰۰ تومانی؟ ما از سال ۹۷ با تحریم‌های شدید روبه‌رو شدیم .
اتصال تورم با تحریم درست نیست. ما عراق را داریم که حکومت کاملا فروپاشیده‌ای دارد، این در حالی است که ما چنین شرایطی را نداریم. هم عراق و هم افغانستان در ۱۰ سال اخیر، ۸ سال تورم زیر ۴ درصد داشتند؛ یعنی تقریبا صفر. حالا چطور ما می‌گوییم تحریم‌ها تورم ما را بالا برده است! من نمی‌گویم تحریم‌ها هیچ اثری ندارد، ولی یک‌سوم اتهام تورمی را به آن می‌شود نسبت داد.
* چه ضمانتی وجود دارد که ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود و به بهانه‌ای که ارز ۲۸ هزار تومان شده، قیمت‌ها فوران نکند؟
قیمت‌ها ممکن است در کوتاه‌مدت و در یکی دو ماه فوران کند. دلیل آن هم رانت عظیمی است که افراد به آن دست پیدا می‌کنند. این افراد برای این‌که از این رانت محروم نشوند، حاضرند کشور را به آتش بکشاند.
* پس افزایش تورم گریزناپذیر است.
می شود تورم را مهار کرد. تورم درصورتی مهار می شود که ما واردات کالاها را برای مردم آزاد کنیم. این در حالی است که واردات انحصاری است. برای مثال، یک فرد یا یک شرکت فقط می‌تواند سویا وارد کند و یا کنجاله و ذرت را شرکت‌های خاصی می‌توانند وارد کنند. واضح است که وقتی واردات به صورت انحصاری در اختیار گروه خاصی است، این گروه می‌توانند تبانی کنند و قیمت را بالا ببرند. اما اگر همه مجاز باشند که واردات کالا را انجام دهند، چنین اتفاقی نمی‌افتد.
* در حال حاضر گفته می‌شود در حال حاضر کسانی از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی حمایت می‌کنند که از دلار ۲۸ هزار تومان نفع می‌برند. یعنی مافیای اقتصادی دنبال منافع دلار ۲۸ هزار تومان است.
ببینید، به‌هرحال این ایده ارز ۴۲۰۰ تومانی در هیچ‌کجای دنیا طرفدار ندارد؛ به جز ونزوئلا و زیمباوه که نرخ دولتی را کنار بازار آزاد بگذارد. ما اگر می‌خواهیم قیمت دلار بازار آزاد پایین بیاید، باید شرایط لازم برای این کار را فراهم کنیم.
* پس شما اعتقاد دارید شرط این‌که تورم ارز ۴۲۰۰ تومانی صفر باشد، این است که انحصاری که در واردات وجود دارد، از بین رود.
در حال حاضر واردات کالاهای اساسی همچون دارو و مواد غذایی انحصاری است. به حدی واردات این کالاها انحصاری است که کارخانه‌هایی وجود دارد که بیش از ۳ سال است نتوانسته‌اند مجوز واردات بگیرند. برای مثال، کارخانه‌ای وجود دارد که ذرت و سویا مصرف می‌کند، اما نتوانسته مجوز واردات بگیرد. بنابراین مجبور است به ۵ برابر قیمت از کسانی که انحصار را در اختیار دارند، کالا را بخرد. اگر این سطح از انحصار وجود داشته باشد، بله، قیمت کالاها با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بالا می‌رود. اما اگر واردات آزاد شود، اثر تورمی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نامحسوس خواهد شد.
* شما فکر می‌کنید اصلا دولت سیزدهم در طول تقریبا ۶ ماه گذشته رویکردی در خصوص انحصارزدایی واردات داشته است؟
تاکنون اتفاقی نیفتاده است. اما حتما باید در کنار حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی انحصار واردات برداشته شود تا تورم آن صفر شود. نکته‌ای که در این میان مطرح است، این است که دلار ۴۲۰۰ تومانی پدر و مادر در کشور ندارد و فردی وجود ندارد که از آن حمایت کند.
* حالا اگر این شرایطی که شما می‌گویید برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی فراهم نشود و فقط ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود، آیا اقتصاد کشور تاب و توان شوک تورمی را دارد؟
ببینید، ما باید انحصار واردات در خوراک و دارو را برداریم. من معتقدم که اگر یک شبه بگوییم هر شرکت معتبری در حوزه غذا و دارو مجاز به واردات است، تورم حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی صفر خواهد بود. این کار را هم یک‌شبه می‌توان انجام داد.
ما بهتر است قبل از حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی باید انحصار واردات را برداریم؛ آن هم این‌که در سطح رییس‌جمهور و نه وزیر اعلام شود هر شرکت غذا و دارویی که سابقه دارد و بدهی مالیاتی دارد، مجوز واردات داشته باشد. در غیر این صورت باید منتظر رشد قیمت‌ها باشیم.
