کارشناسان از مشکلات صنعت لبنیات و راهکارهای بازگشت فراورده‌های لبنی به سفره مردم می‌گویند

معادله چندمجهولی شنیده اید؟ قصه تولید و فروش لبنیات از همان معادله هاست. ابتدای زنجیره تولید محصولات لبنی، تامین شیر است و شیر وابسته به دام هایی که خوراکشان به ماجرای حذف شدن یا نشدن ارز 4200تومانی گره خورده است. ازسوی دیگر تولیدکننده های محصولات لبنی از افزایش هزینه های تولید و همچنین کاهش سرانه مصرف لبنیات گلایه دارند و به قول خودشان، چاره ای جز تبدیل شیر به شیرخشک و صادرات آن نیست؛ چون جلوی تولید شیر را که نمی شود گرفت. یعنی مجبورند شیری را که با ارز 4200تومانی تولید می شود، خشک و صادر کنند. سهم مردم نیز افزایش قیمت و کاهش محصولات لبنی در سبد خریدشان است که برخی می گویند «از آن گریزی نیست»، مگر با تغییرات اساسی و راهکارهایی هم برای آن پیشنهاد می کنند. آزادسازی قیمت گذاری محصولات لبنی، حمایت از خانوارهای کم درآمد با اختصاص کارت مخصوص خرید لبنیات، توزیع شیر در مدارس، پرداخت یارانه به تولیدکننده و... ازجمله این پیشنهادهاست که ما در این گزارش بعد از بیان مشکلات به آن ها نیز اشاره خواهیم کرد.

بلاتکلیفی؛ بلای جان دامداران
بلاتکلیفی واژه ای است که مدیرعامل اتحادیه صنعت دام پروری استان خراسان رضوی برای توصیف وضعیت صنعت دام از آن استفاده می کند. بلاتکلیفی در حذف یا بقای ارز 4200تومانی که بازار نهاده های دامی را مشوش کرده است. امین هراتی می گوید: از ابتدای سال هنوز هیچ نهاده دولتی توزیع نشده است. هرسال تا این تاریخ، 7 تا 8هزار تن نهاده توزیع می شد. ازطرفی مجوز واردات آزاد را به بخش خصوصی نمی دهند. کاملا بلاتکلیف مانده ایم.
«دامداران تا وقتی توان داشته باشند، نهاده را از بازار آزاد تهیه می کنند و هروقت هم نتوانند، دام را به کشتارگاه می فرستند.» او این چند جمله را در پاسخ به سوال ما که می پرسیم دامداران برای تامین علوفه موردنیاز دام خود چه می کنند، می گوید و ادامه می دهد: قیمت هر کیلو جو در بازار آزاد 9هزارو700تومان، ذرت 9هزارو200تومان، سویا 12هزارو500 و سبوس 7هزارو200تومان است. نهاده دولتی توزیع نمی شود و ازطرفی هزینه حقوق و دستمزد افزایش پیدا کرده، اما هنوز قیمت شیرخام تغییری نکرده است.
مدیرعامل اتحادیه صنعت دام پروری استان همچنین به مشکلات کارخانه های لبنی در پرداخت پول دامداران اشاره می کند و می گوید: در برخی مواقع، زمان برگشت پول به دامدار به سه ماه نیز می رسد. دامداری که پول نداشته باشد، نمی تواند علوفه تهیه کند و زنجیره این مشکلات ادامه خواهد یافت.
هراتی راه حل رفع این بخش از مشکلات را تعیین تکلیف حذف یا بقای ارز 4200تومانی می داند و می افزاید: اگر قرار است آزاد باشد، اعلام کنند و مجوز واردات به بخش خصوصی را بدهند؛ چون بازرگانان می ترسند درصورت واردات این اقلام، دوباره تصمیم دولت عوض شود و نهاده دولتی توزیع کند که این کار باعث ضرر هنگفت آن ها خواهد شد.
از او می پرسیم که درصورت حذف کامل ارز 4200تومانی و آزادسازی قیمت نهاده، تغییر در قیمت شیرخام چه میزان خواهد بود. مدیرعامل اتحادیه صنعت دام پروری استان در پاسخ به این سوال می گوید: بنا بر محاسبات ما، به عنوان مثال قیمت هرکیلو جو به 9هزار تومان می رسد که با قیمت کنونی آن در بازار آزاد تقریبا یکسان است. ازطرفی همین حالا هم دامداران نهاده دامی خود را از بازار آزاد تهیه می کنند، پس در روند بازار تغییر خاصی رخ نمی دهد، اما نکته مهم اینجاست که قیمت کنونی شیرخام براساس نهاده دولتی است و باید به قیمت واقعی برسد که درحال حاضر بیش از 8هزار تومان تمام می شود.

قیمت های مصوب فعلا تغییری نکرده است
«قیمت هیچ کالایی امروز با دیروز یکی نیست. 57درصد حقوق و دستمزد، 100درصد کارتن، 300درصد مواد بسته بندی و... همه افزایش قیمت یافته اند، ما چطور قیمت های دستوری را رعایت کنیم و بهای کالا را ثابت نگه داریم؟» کافی بود یک سوال کوتاه درباره وضعیت بازار لبنیات و کنترل قیمت ها بپرسیم تا مهدی هدایت نیا از سیر تا پیاز آن را برایمان بگوید.
هدایت نیا، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی خراسان رضوی، می گوید: از مخارج جانبی در صنعت لبنیات، 30درصد مربوط به هزینه تولید است و 70درصد دیگر مربوط به قیمت شیر. هنوز قیمت مصوب شیرخام برای سال جدید و بعد از تصمیم های دولت درباره حذف ارز مشخص نیست، اما چندروزی می شود که درحال افزایش است. شیرخام بیشترین تأثیر را بر تغییر قیمت محصولات لبنی می گذارد.
قیمت مصوب شیرخام 6هزارو450تومان است، اما به گفته وی، اکنون کارخانه ها این محصول را با حدود 400تومان بیشتر از نرخ مصوب می خرند. همچنین نرخ شیرخام درجه یک با چربی بالا در استان به 7هزارو200تومان رسیده است.
دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی استان ادامه می دهد: هنوز قیمت های دستوری 10قلم لبنیات پرمصرف تغییری نکرده است، اما عرضه شیر با بسته بندی نایلونی و قیمت مصوب، کاهش یافته که این موضوع، انتقاد مسئولان استان را درپی داشته است، ولی تولیدکننده هم در شرایط کنونی چاره ای ندارد.

ما مخالف صادرات شیرخشک هستیم
هدایت نیا درباره صادرات شیرخشک می گوید: زمانی تولید و صادرات شیرخشک، باید افزایش پیدا کند که مصرف محصولات لبنی در داخل کم شده باشد و چاره ای به جز صادرات نداشته باشیم. اکنون 3هزار تن شیرخشک در استان داریم که درحال صادر شدن است.
می پرسیم باتوجه به اینکه هنوز ارز 4200تومانی برای نهاده های دامی به صورت رسمی حذف نشده است، آیا صادرات شیرخشک درحقیقت صادرات شیر دامی نیست که از نهاده تهیه شده با این ارز تغذیه کرده است. او پاسخ می دهد: ما مخالف صادرات شیرخشک هستیم؛ چون از هر 10کیلوگرم شیر یک کیلوگرم شیرخشک تولید می شود، اما چاره چیست؟ با شیر تولیدشده چه باید کرد؟ اکنون سرانه مصرف نسبت به هفت سال پیش، به شدت کاهش یافته و به حدود 60کیلوگرم رسیده است.
به اعتقاد دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی استان، تنها راه خروج از این وضعیت، آزادسازی قیمت ها، ایجاد رقابت و به دنبال آن حمایت از دهک های کم درآمد جامعه است.

انباشت 10هزار تن چربی در استان
از هدایت نیا درباره سرانجام کره ها و روغن های انبارشده در استان که در گزارش یکم دی با تیتر «سردی زمستان در بازار لبنیات» درباره آن به ما گفته بود، سوال می کنیم که می گوید: طبق آخرین بررسی ما تا پایان سال1400 بیش از 10هزار تن چربی شامل کره، روغن و خامه به ارزش حدود 700میلیارد تومان در استان انبار شده است که درصورت صادرات، بخش مهمی از مشکل نقدینگی کارخانه ها و پرداخت بدهی آن ها به دامداران حل خواهد شد.
از او می خواهیم که بار دیگر درباره علت ذخیره این کالاها در انبار کارخانه های استان توضیح دهد که در پاسخ می گوید: وقتی قیمت کره به دلیل حذف آن از گروه کالایی یک(کالاهای دارای قیمت مصوب) چهاربرابر شد، با کاهش شدید مصرف توسط مصرف کننده روبه رو شدیم و بیشتر محصولات روی دست تولیدکننده ماند. ازسوی دیگر، صادرات کره و روغن ممنوع بود و خامه نیز بازار صادراتی خوبی نداشت. باتوجه به این شرایط، ممنوعیت صادرات این کالاها برداشته شد اما عوارض سنگین آن باعث شد در عمل کمترکسی قادر به صادرات باشد. پس از پیگیری های فعالان این حوزه، وزیر جهادکشاورزی با کاهش 50درصدی عوارض صادرات موافقت کرد، اما این موضوع هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.

رقابت را به بازار برگردانیم
سیدمحمدرضا بنی طبا، سخنگوی انجمن صنایع لبنی کشور است. او می گوید: قیمت گذاری دستوری، دست تولیدکننده را برای حمایت از مصرف کننده بسته است. دخالت دولت در بازارهای رقابتی، منجر به تشدید قیمت ها می شود.
پیشنهاد سخنگوی انجمن صنایع لبنی کشور این است که اگر در سطح کلان، کاهش هزینه تولید و ازسوی دیگر حمایت از مصرف کننده مقدور نیست، به جای قیمت گذاری دستوری اجازه رقابت به کارخانه ها را بدهیم؛ زیرا با این روش، کارخانه ها برای گرفتن سهم بیشتر از این بازار مجبور می شوند قیمت های خود را با استفاده از راهکارهایی مثل توسعه بدهی، متعادل نگه دارند و به مصرف کننده حاشیه سود بیشتری بدهند.
بنی طبا می گوید: اگر سیاست دولت بر قیمت گذاری دستوری باشد، کنترل قیمت ها میسر نیست، مگر به شرط ثبات اقتصادی، کاهش هزینه های تولید و افزایش قدرت خرید مردم. از او می پرسیم که راه حل افزایش سرانه مصرف چیست. بنی طبا پاسخ می دهد: برای افزایش سرانه مصرف باید سیاست های حمایتی را درپیش گرفت؛ مثلا توزیع شیر مدرسه را برای همه کودکان درحال رشد کشور اجرایی کرد یا برای آن پنج دهک محروم، کارت های الکترونیکی تعریف کرد تا با پرداخت هزینه کمتر، بتوانند لبنیات موردنیاز خود را تهیه کنند.
وی ادامه می دهد: همچنین همه تسهیلاتی که در ابتدای زنجیره، مصرف و تبدیل به رانت می شود، مثل ارز 4200تومانی قطع و به صورت متمرکز از خانوارهایی حمایت شود که نیازمند آن هستند.

/شهرارا