بازار سیاه نهاده‌های دامی، قیمت مرغ و تخم‌مرغ را افزایش داد. نهاده‌های دامی از جمله اقلام کالاهای اساسی است که منابع قابل‌توجهی از ارز کشور را در اختیار می‌گیرد. پرداخت ۲ میلیارد و ۸۵۸ میلیون دلار ارز عمدتاً ۴۲۰۰ تومانی به دو شرکت واردکننده نهاده‌های دامی نشان‌دهنده اهمیت کالایی است که این روزها بازار مرغ و تخم‌مرغ را به هم ریخته است.
رقم ذکرشده مربوط به دوره‌ای است که بانک مرکزی برای شفافیت اقدامات ارزی، لیست دریافت‌کنندگان ارز را منتشر می‌کرد. طبق این لیست پرداخت ارقام میلیارد دلاری به شرکت‌های بزرگ منحصر به چای نیست و تعدادی از شرکت‌ها که نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار کالاهای اساسی دارند نیز مقادیر مشابهی ارز دریافت کردهاند.
با انتشار خبر سهمیه‌بندی مرغ ۱۰۰ هزار تومانی در میادین و صف‌های طولانی برای گرفتن سهمیه‌ها، وضعیت تخصیص‌های دولت به اقلام اثرگذار در این بازار را بررسی کردیم. موضوع به کمبود کنجاله سویا باز می‌گردد که یکی از نهاده‌های اصلی صنعت مرغداری است. کمبودها سبب شد این نهاده با تأخیرهای سه‌ماهه به دست تولیدکننده برسد و مرغدار مجبور باشد کنجاله مورد نیاز را از بازار سیاه و با بیش از دو برابر قیمت خریداری کند.
بازار سیاه نهاده‌ها اخطارهای وزارت جهادکشاورزی و تهدید به برخورد قانونی را به دنبال داشت. چراکه در نامه‌ای که یکی از مقامات وزارت جهادکشاورزی به اتحادیه مرغداران نوشته، تاکید شده که دو شرکت بزرگ و معروف در بازار نهاده‌های دامی ۱۷ هزار تن کنجاله سویا وارد کرده و قرارداد واردات ۳۰ هزار تن دیگر نیز با آنها منعقد شده است. بنابراین نباید کمبودی در بازار باشد.
مسعود امراللهی، مدیرکل دفتر بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی و محصولات کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در نامه‌ای به علی ابراهیمی، مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های کشاورزی مرغداران گوشتی ایران در خصوص موضوع قرارداد حق‌العملکاری با پیمان مدیریت نوشت: «عطف به نامه شماره ۱۹/۶۱۳۰/۰۹ مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۲۴آن اتحادیه منضم به پیوست تصویر ۳ نسخه از قراردادهای اتحادیه با شرکت‌های اکسون به شماره 1402/3284 مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۰۱ در خصوص تامین و توزیع کنجاله سویا وارداتی ۵۰۰۰ تن از بندر سهیلان و ۱۲۰۰۰ تن از بندر امام‌خمینی و قرارداد ۳۰۰۰۰ تن کنجاله سویا وارداتی با شرکت آوا تجارت صبا از بندر امام خمینی به شماره قرارداد 99/90-۱۱۳۳۴۴۸ مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۱۰ به آگاهی می‌رساند به استناد نامه شماره ۲۰۱۸۰۳ مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۰۹ مدیرکل محترم بازرگانی داخلی محصولات کشاورزی، اخذ هرگونه کارمزد و هزینه تحت هر عنوان از مصادیق تخلف محسوب می‌شود و بازرسان استان، شهرستان با هرگونه عرضه و فروش نهاده‌های موصوف بالاتر از قیمت مصوب اعلامی ستاد تنظیم بازار به مصرف‌کننده نهایی تحت عنوان گران‌فروشی برخورد قانونی می‌کنند.»
بنابر این نامه واردات کنجاله سویا در مقادیر قابل‌توجهی صورت گرفته به این ترتیب بحث کمبود این نهاده موضوعیت ندارد. اگرچه مشخص نیست دو شرکت نامبرده در دولت سیزدهم چقدر ارز نیمایی دریافت کردهاند اما از روی لیست‌های ناقص تسهیلات بانکی (در هر دوره انتشار تعدادی از بانک‌های کشور لیست تسهیلات خود را اعلام نکرده‌اند) به وام‌های کلانی می‌رسیم که به تازگی به آنها پرداخت شده است.
۷/۵هزار میلیارد تومان برای یک واردکننده نهاده‌های دامی
شرکت آوا تجارت صبا از قدرتمندترین شرکت‌های واردکننده نهاده‌ها و محصولات کشاورزی است. این شرکت که در نامه مدیرکل وزارت جهادکشاورزی مسئول واردات ۴۲ هزار تن کنجاله سویا اعلام شده، در دولت سیزدهم هفت هزار و ۵۳۵ میلیارد و ۷۶۳ میلیون تومان تسهیلات بانکی دریافت کرده است. از این مبلغ ۶ هزار و ۵۳۵ میلیارد تومان را در سال جاری و طبق لیست شهریور ۱۴۰۲ گرفته است.
زمان دریافت تسهیلات ۶/۵هزار میلیاردی آوا تجارت مصادف با زمانی است که بازار کنجاله سویا به هم ریخته بود و قیمت‌ها در این بازار ۲ برابر نرخ مصوب فروخته می‌شد.
در خصوص ارزهای تخصیصی به این شرکت در دولت رئیسی به دلیل توقف انتشار لیست ارزی، اطلاعاتی در دسترس نیست. اما از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ که لیست‌ها منتشر می‌شد، آوا تجارت صبا در مجموع ۲ میلیارد و ۲۵۶ میلیون و ۸۳۴ هزار دلار دریافت کرده بود که ۲ میلیارد و ۲۴۲ میلیون دلار از این مبلغ ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده و فقط ۱۴ میلیون دلار ارز نیمایی دریافت کرده است. به‌عبارت دیگر ۹۹ درصد از ارزهای تخصیصی به آوا تجارت صبا ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده است.
این شرکت در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۹۰ به ثبت رسیده است. فعالیت شرکت تولید، خرید و فروش، نگهداری و واردات و صادرات دانه‌های روغنی، گندم، جو مالت، جو سبز خشک‌شده، ذرت، سویا، کلزا، کنجاله و فرآورده‌های تهیه‌شده از غلات حبوبات از جمله عدس، ماش، لوبیا، نخود، ادویه‌جات و کلیه محصولات مجاز بازرگانی از محل اخذ تسهیلات ارزی و ریالی از بانک‌ها و مؤسسات مالی داخلی و خارجی و مشارکت در سرمایه‌گذاری عنوان شده است.
تسهیلات ۴ هزار میلیاردی اکسون
شرکت دومی که در نامه مدیرکل بازرسی وزارت جهادکشاورزی به آن اشاره شده، شرکت توسعه کشت و صنعت اکسون است. این شرکت نیز در دولت سیزدهم ۴ هزار و ۱۱۶ میلیارد و ۷۶۴ میلیون تومان تسهیلات بانکی دریافت کرده است که حدود ۳/۵هزار میلیارد تومان از این مبلغ در سال جاری به این شرکت اختصاص یافته است.
در مجموع به دو شرکت آوا تجارت صبا و کشت و صنعت اکسون ۱۱ هزار و ۶۵۲ میلیارد و ۵۲۷ میلیون تومان تسهیلات بانکی پرداخت شده است که این مبلغ در دولت رئیسی از سوی بانک‌های پاسارگاد، اقتصاد نوین، تجارت، خاورمیانه و بانک شهر تحصیص پیدا کرده است.
ارزهای دریافتی شرکت اکسون نیز تا تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰، ۶۰۲ میلیون و ۹۹ هزار دلار اعلام شده که تمامی این مبلغ ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده است. در مجموع به دو شرکت آوا تجارت صبا و کشت و صنعت اکسون از سال ۱۳۹۷ تا اردیبهشت ۱۴۰۰، ۲ میلیارد و ۸۵۸ میلیون دلار ارز وارداتی پرداخت شده است.
قاعدتاً میزان ارز دریافتی این دو شرکت در دولت رئیسی به دلیل توقف انتشار لیست دریافت‌کنندگان ارز قابل بررسی نیست و نمی‌توان دریافت که شرکت اکسون و آوا تجارت صبا در دولت رئیسی بابت واردات ۴۷ هزار تن کنجاله و سایر نهاده‌ها و محصولات کشاورزی چقدر ارز دریافت کردهاند.
همچنین در خصوص ارتباط ارزهای تخصیصی واردات نهاده‌های دامی با پرونده سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر سابق جهادکشاورزی نیز به دلیل در دسترس نبودن اطلاعات و عدم اظهارنظر رسمی مسئولان پرونده نمی‌توان تحلیلی داشت.
اما با بررسی لیست‌های سابق که نشان می‌دهد ۲ میلیارد و ۸۵۸ میلیون دلار تنها به این دو شرکت واردکننده نهاده دامی پرداخت شده، این پرسش مهم قابل طرح است که چرا با وجود تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی، مرغ و گوشت گران شد. در چهار سالی که ارز ۴۲۰۰ تومانی به کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی پرداخت می‌شد یعنی از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ قیمت گوشت قرمز و گوشت ماکیان در مجموع ۱۶۷/۴درصد افزایش قیمت داشته است. این در حالی است که تورم کل در مجموع طی این چهار سال ۱۳۸/۳درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر قیمت گوشت و مرغی که میلیاردها دلار ارز ارزان به پای آن ریخته شد از تورم کل کشور هم رشد بیشتری پیدا کرده است. پس اگر ما ارز ارزان دادیم و نهایتاً کالای گران به دست مصرف‌کننده رساندیم، سود میلیاردها دلار ارز دولتی به جیب چه کسانی رفته است؟
تخصیص ارز کُند شده بود
این روزها بازار نهاده‌های دامی آشفته است. کمبود کنجاله سویا در بازار سبب شده قیمت این نهاده دامی از قیمت مصوب ۱۶ هزار و ۳۰۰ تومان فراتر رود و با نرخ‌های ۳۷ و ۳۸ هزار تومان در بازار آزاد فروخته شود.
یکی از فعالان صنعت مرغداری در گفت‌وگو با «هم‌میهن» دلیل افزایش قیمت مرغ در روزهای گذشته را کاهش عرضه دانست که به‌دنبال افت تولید اتفاق افتاده است. او گفت: «با کمبود نهاده‌های دامی و تاخیر در عرضه این نهاده‌ها، تولید در ماه اخیر کاهش یافته و آن دسته از تولیدکنندگان که ناگزیر به تامین نهاده از بازار سیاه هستند نیز با پرداخت هزینه‌های بالا برای کنجاله سویا، تولید گران‌تری خواهند داشت. کنجاله سویا با تأخیر سه‌ماهه به دست مرغداران می‌رسید و به تبع آن، جوجه‌ریزی کاهش می‌یافت. البته اخیراً تأخیرها کاهش یافته و با سرعت بیشتری تحویل نهاده صورت می‌گیرد. لذا پیش‌بینی می‌شود دی ماه بازار آرام‌تری نسبت به آذرماه داشته باشیم.»
نگاه کارشناس
ناصر نبی‌پور رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار از افزایش قیمت‌های مصوب خبر داد
قیمت‌ها در بازار سیاه دو برابر شد
قیمت کنجاله سویا به دلیل تصمیم اشتباه ستاد تنظیم بازار در بازار سیاه بیش از ۲ برابر شد. درحالی‌که نرخ مصوب این محصول ۱۶ هزار و ۳۰۰ تومان است در بازار سیاه مرغداران ناگزیر بودند با قیمت ۳۸ هزار تومان کنجاله سویا را خریداری کنند. ناصر نبی‌پور، رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه مرغداران مرغ تخم‌گذار در گفت‌وگو با «هم‌میهن» اظهار داشت: «از ابتدای سال ستاد تنظیم بازار به واردکنندگان اجازه واردات کنجاله سویا را نداده است. دلیل آنها واردات سویا برای کارخانه‌های روغن‌کشی بود. مسئولان ستاد می‌گفتند با عرضه کنجاله دانه‌هایی که روغن آنها استحصال شده، نیاز مرغداران برطرف می‌شود. اما کنجاله کارخانه‌های روغن‌کشی نتوانست نیاز مرغداران را برطرف کند. به همین دلیل قیمت کنجاله سویا تا ۳۸ هزار تومان نیز بالا رفت.»
وضعیت بازار نهاده‌های دامی به‌خصوص کنجاله سویا چگونه است؟
دولت دو نهاده یعنی ذرت و سویا را در اختیار مرغداران قرار می‌دهد. بازار ذرت فعلاً مشکلی ندارد اما در چهار، پنج ماه اخیر بازار سویا به مشکلات عدیده خورده است. از ابتدای سال ستاد تنظیم بازار به واردکنندگان اجازه واردات کنجاله سویا را نداده است. دلیل آنها واردات سویا برای کارخانه‌های روغن‌کشی بود. مسئولان ستاد می‌گفتند با عرضه کنجاله دانه‌هایی که روغن آنها استحصال شده، نیاز مرغداران برطرف می‌شود. اما کنجاله کارخانه‌های روغن‌کشی نتوانست نیاز مرغداران را برطرف کند. به همین دلیل قیمت کنجاله سویا تا ۳۸ هزار تومان نیز بالا رفت.
قیمت مصوب چقدر است؟
قیمت مصوب کنجاله سویا ۱۶ هزار و ۳۰۰ تومان است. تولیدکنندگانی که از سه ماه قبل پول به واردکننده داده بودند، کنجاله‌ای دریافت نمی‌کردند و به ناچار وارد بازار آزاد شده بودند و کنجاله را با نرخ ۳۸ هزار تومان می‌خریدند. این شرایط البته در روزهای اخیر با صدور مجوز واردات ۳۰ تا ۴۰ درصد بهبود پیدا کرده است. این را نیز باید در نظر داشت که قیمت مصوب تعیین‌شده برای واردکننده صرفه اقتصادی ندارد. در خصوص ذرت قیمت‌های تعیین‌شده مناسب‌تر است و حتی تا ۹ هزار تومان هم ذرت فروخته شود، واردکننده زیان نمی‌بیند اما در مورد کنجاله سویا اگر قیمت زیر ۲۰ هزار تومان باشد، تولیدکننده زیان خواهد دید.
برای تغییر قیمت‌های مصوب درخواست داده نشده است؟
بله درخواست داده شده، اخیراً قیمت را به ۲۰ هزار و ۹۰۰ تومان افزایش داده‌‌اند. بعد از آنکه واردکنندگان اعلام کردند با نرخ ۱۶ هزار و ۳۰۰ تومان واردات انجام نمی‌دهند ابتدا قیمت را به ۱۹ هزار تومان و سپس به ۲۰ هزار و ۹۰۰ تومان افزایش دادند. یعنی حدود ۳۰ درصد قیمت‌ها را بالا بردند. نکته دیگر هم در تامین نهاده‌های وارداتی بحث ارز است. دولت در ماه‌های گذشته ارزی برای پرداخت به واردکنندگان نداشت. بنابراین دو فاکتور اشاره شده سبب شد بازار این نهاده دامی به هم بریزد.
امروز که وضعیت بهتر شده، سویا با چه نرخی در بازار فروخته می‌شود؟
هرچند کمی تعدیل شده اما هنوز اوضاع نابسامان است. امروز کنجاله سویا در بازار آزاد ۳۳ هزار تومان به فروش می‌رسد.
وزارت جهادکشاورزی از طریق سامانه بازارگاه نتوانسته نیاز را تامین کند؟
قرار بوده نیازها از طریق بازارگاه تامین شود اما کمبود نهاده سبب شده سر از بازار آزاد دربیاورد. مرغداران پول نهاده را به بازارگاه پرداخت می‌کردند اما چون نهاده‌ای وجود نداشت، ناگزیر بودند از بازار آزاد با نرخ‌های ۳۷ و ۳۸ هزار تومان خرید انجام دهند. مرغدار که نمی‌تواند مرغ خود را گرسنه نگاه دارد. براساس ضوابط بعد از هفت روز کاری از زمان پرداخت وجه از سوی مرغدار، بازارگاه باید نهاده را در اختیار تولیدکننده قرار دهد اما حتی با چند ماه تاخیر هم نهاده تخصیص داده نمی‌شد.
افزایش قیمت اخیر در بازار مرغ و تخم‌مرغ هم به دلیل کمبود نهاده اتفاق افتاده است؟
قرار بود در صورتی که قیمت نهاده‌ها بیش از هفت درصد افزایش پیدا کرد، دولت قیمت مرغ و تخم‌مرغ را بازبینی کند. الان نرخ مصوب سویا ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر دلار ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان به ۳۸ هزار تومان رسیده است. بنابراین هزینه تامین نهاده که ۲۰ درصد هزینه تولید است به‌طور قابل‌توجهی بالا رفته اما دولت هنوز قیمت مرغ و تخم‌مرغ را تجدیدنظر نکرده است. شرایط برای مرغداران گوشتی به مراتب بهتر از مرغداران تخم‌گذار است. مرغداران گوشتی با پروسه ۲ماهه وقتی ضرر می‌کنند جوجه‌ریزی نمی‌کنند اما مرغداران تخم‌گذار که پروسه ۲۰ ماهه دارد زیان قابل‌توجهی خواهند دید. در مجموع تولیدکنندگان به نرخ‌های دستوری از اساس اعتراض دارند. ما معتقدیم با نرخ‌های دستوری نمی‌توان بازار را مدیریت کرد. در همه کشورها دولت به مصرف‌کنندگان یارانه می‌دهد اما در مملکت ما تولیدکنندگان باید به مصرف‌کنندگان یارانه بدهند. چرا تولیدکننده باید زندگی خود را صرف ارزان فروختن به مصرف‌کننده کند؟
منبع: روزنامه هم میهن
