چرا شیر این گونه مورد توجه جهانی است؟
حسین چمنی (کارشناس صنعت شیر)
سال 2001 سازمان ملل متحد با درخواست سازمان عذا و کشاورزی (FAO) اولین روز ماه ژوئن مطابق با 12 خرداد را به عنوان روز جهانی شیر تعیین و معرفی کرده است. چنین مناسبتی برای شناخت اهمیت شیر به عنوان یک غذای جهانی تعیین شده است. سال 2020 میلادی، جهان بیستمین سالگرد روز جهانی شیر را برگزار می کند. سال گذشته 68 کشور جهان با 426 رویداد این مناسبت جهانی را جشن گرفته اند. 525 مقاله رسانه ای با 341 میلیون خواننده و 75 درصد پست با احساس مثبت، یکی از این رویدادها بوده است. شیر تنها ماده غذایی است که در سال دو روز جهانی به نام آن ثبت شده است؛ روز جهانی شیر (12 خرداد) و روز جهانی شیر مدرسه (8 مهر).
چرا شیر این گونه مورد توجه جهانی است؟
1- مهر تایید سازمان ملل به اهمیت شیر، به معنای اجماع علمی جهانی در تایید و تاکید ضرورت مصرف آن است. به عبارت دیگر نظرات پراکنده ای که جسته و گریخته در سطح جهانی و در ایران به مدد رسانه های ارتباط جمعی در مخالفت با مصرف شیر بیان می شود، بیشتر نظرات شخصی و فاقد وجاهت علمی بوده و از اجماع جهانی برخوردار نیست. از این رو رسانه ها باید مراقبت کنند تا خواسته یا ناخواسته مروج برداشت های غیرعلمی، غیرمستند و اثرگذار منفی بر فرهنگ عمومی نسبت به شیر و فرآورده های آن نباشند.
2- شیر از منظر دینی غذای بهشتی، از نظر علم تغذیه کامل ترین غذا و غذای بدون جایگزین، و از نگاه پزشکی واکسن و دارو است. چنین پدیده ای باید همواره در مراکز قانون گذاری، برنامه ریزی های کلان و کانون خانواده به اندازه کافی مورد توجه قرار گیرد. اختصاص دو روز در سال برای یادآوری، فرهنگ سازی و تذکر مصرف بهینه به دلیل همین اهمیت است.
3- مجلس، دولت (به ویژه وزارتخانه های بهداشت، آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی و ارشاد اسلامی)، والدین، دامداران، صنایع تبدیلی شیر، سازمان های مردم نهاد، شورای عالی غذا و تغذیه، شورای اقتصاد، شورای عالی سالمندان، ستاد انقلاب فرهنگی، شورای فرهنگ عمومی و همه سازمان ها و مجموعه هایی که مسئولیت فرهنگی دارند و به ارتقای شاخص سلامتی جامعه می اندیشند، به ویژه رسانه ها مخاطب این رویداد هستند.
چرا ایران باید بیش از سایر کشورها به این مهم بپردازد؟
1- سرانه مصرف شیر و فراورده های آن در ایران در مقایسه با میانگین مصرف جهانی 30 درصد و در مقایسه با میانگین کشورهای توسعه یافته 65 درصد کمتر است. آمارهای وزارت بهداشت نشان می دهد که دریافت کلسیم جامعه ایرانی 40 درصد از حداقل دریافت کلسیم کمتر است و این موضوع می تواند تبعات زیادی از جمله گسترش پوکی استخوان، مشکلات لثه و دندان، کوتاهی قد، کاهش بهره هوشی و... را به دنبال داشته باشد.
2- پدیده پیری با سرعتی معادل دوبرابر سرعت جهانی جمعیت کشور را تحت تاثیر قرار داده است. شیر و فراورده های آن در صورت مصرف مستمر و کافی بسیاری از عوارض دوران سالمندی را کاهش داده و می تواند ضمن افزایش امید به زنده بودن، امکان زندگی کردن و جلوگیری از پیری زودرس و زمینگیری را برای جمعیت سالمند کشور به ارمغان آورد. نقشه های جمعیت شناسی کشور نشان می دهد تا 30 سال آینده جمعیت سالمند کشور به حدود 26 میلیون نفر خواهد رسید. اگر در خوش بینانه ترین شرایط فقط 10 درصد این جمعیت زمینگیر شده و فاقد توانایی خوداتکایی برای رفع نیازهای شخصی باشند، کشور به 26 هزار خانه سالمندان صدنفره احتیاج خواهد داشت. درحال حاضر تنها حدود 300 مرکز نگهداری سالمندان در ایران فعالیت می کنند، نیمی از سالمندان درآمدی ندارند و حداقل 13 درصد آنان تنها زندگی می کنند. این آمارها به دلیل کاهش نرخ ازدواج و خانواده های تک فرزند یا بدون فرزند به سرعت تغییر کرده و بی توجهی به آن می تواند سونامی غیر قابل کنترلی را در کشور ایجاد کند.
3- درچند برنامه توسعه پنج ساله کشور، هدف گذاری کمی برای افزایش سرانه مصرف شیر انجام شده است اما هرگز برای دستیابی به آن برنامه مدون یا مسئول پیگیری و پاسخ گو مشخص نشده است. سرانه مصرف شیر همچنان بدون متولی مستقیم، مسیر خودش را در میان نقاط کور فرهنگی، بی توجهی مسئولان، بدآموزی های رسانه ای و شیرگریزی مردم به سمت کاهش یا بی تحرکی طی می کند و هنوز نقطه امیدی برای تغییر این وضعیت به چشم نمی خورد. تنها طرح مصوب قانونی که می توانست اثرات شگرفی در تغییر سبک زندگی و نگاه به شیر داشته باشد، طرح شیر مدرسه است که فقط چند سال به اجرا درآمد و اینک سال هاست یاد و خاطره ای از آن برجای مانده است. هدف این طرح که بیش از صد سال در کشورهای توسعه یافته سابقه دارد، آشتی دادن کودکان و نوجوانان یعنی مهم ترین گروه مخاطب با شیر است که آن هم در چنبره کمبود بودجه و مسئولان ناآشنا و بی ایمان به آثار مثبت غیرقابل شمارش شیر، سال هاست بیش از شبحی از آن باقی نمانده است.
مقاوم سازی ساختمان های مسکونی و اداری هرسال ردیف بودجه دارد اما تقویت ساختار بدن، تنها مامن غیرقابل تغییر انسان در طول حیات، آن چنان به چشم سیاست گذاران، مجریان و ناظران مهم جلوه نمی کند.
شعار روز جهانی شیر در سال 2020 چیست؟
امسال شعار جهانی روز بین المللی شیر این است: از شیر لذت ببرید. اما با توصیفی که رفت، برای ایران و توجه قانون گذاران، مجریان و به ویژه والدین هشتک دیگری را پیشنهاد می کنم: # شیر را بشناسیم... تا شیر را نشناسیم از آن لذت نمی بریم، حتی نبود یا کمبود آن را نیز احساس نمی کنیم. به راحتی می توان فهمید که شیر را نمی شناسیم. وقتی به چندین هزار میلیارد بودجه سالانه کشور نگاه می کنیم و بعد می بینیم که 450 میلیارد تومان بودجه طرح شیر مدرسه که می تواند سلامت نسل های آینده ما را بیمه کند، سال هاست تامین نمی شود، می توان پی برد که شیر را نمی شناسیم. وقتی در سبد خرید خانوار هزینه های غیرضروری یا حتی خریدهای مضر می توان یافت و جای شیر در یخچال خانواده خالی است، باور می کنیم که شیر را نمی شناسیم. وقتی ضرب المثل های ما با استفاده از شیر و کشک و ماست جنبه منفی، نشانه بی ارزش بودن و توهین پیدا می کند، باور می کنیم که یک جای کار می لنگد... . وقتی صداوسیما در اختیار کسانی قرار می گیرد که بدون ارائه هیچ سند علمی یا تحقیقات معتبر، شیر را به مسلخ می برند و با تشویش اذهان عمومی مردم را از دستیابی به این نعمت بی بدیل خداوند محروم می کنند، چرا باور نکنیم که شیر را نمی شناسیم. وقتی یک بار نمی گوییم که اسلام به شیر، این غذای بهشتی چه نگاهی دارد، آیا نباید نسبت به بی توجهی محققان به یکی از مهم ترین مفاتیح حیات گله مند باشیم؟ کرونا در میان همه معایبش، این حسن را داشت که اثبات کرد سلامتی بزرگ ترین نعمت انسان است. با همین باور تمام اقتصاد دنیا، ورزش، فعالیت های اجتماعی، نفت، بورس و هرآنچه ممکن بود تهدیدی برای سلامت انسان باشد، به محاق رفت. شیر به عنوان معجزه الهی می تواند بسیاری از شاخص های سلامتی را ارتقا بخشد. اگر فرصت شناخت شیر فراهم شود، دانش بشری به آنجا رسیده است که اثبات کند شیر یعنی زندگی و بعد توقع داشته باشد که زندگی را از خود و فرزندانمان دریغ نکنیم... .
همه مسئولیم، باید کاری کرد...
/شرق