آینده نگر

 همه گیری کرونا در سال 99 چالش های تازه و بی سابقه ای را برای صنایع غذایی رقم زد، اما نکته مهم، درک ارزش مدرنیزه کردن فرایند تولید مواد غذایی بدون دخالت دست بود. نان های صنعتی، شیرهای پاستوریزه و هموژنیزه و غذاهای آماده در دوره همه گیری کرونا طرفداران بیشتری یافت با این حال تعطیلی فست فودها و رستوران ها، تا مدت ها تقاضا برای انواع محصولات غذایی را به پایین ترین سطح رساند و بسته بودن مرزها به چالش های تجارت صنایع غذایی افزود. با این حال براساس  آمار آمار مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در ۵‌ماه سال ۱۳۹۹، مقدار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ۳میلیون و ۵۳ هزار تن و به ارزش ۲ میلیارد و ۱۲۳ میلیون دلار است که ازنظر وزن ۸ درصد و ازنظر ارزش ۵/ ۱۹ درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص می داد. ارزش صادرات ۵‌ماه سال ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶/ ۸ درصد افزایش داشته و در مقایسه با متوسط ۶ سال منتهی به ۱۳۹۷ به میزان ۲/ ۴ درصد کاهش یافت. همه گیری کرونا تنها چالش صنایع غذایی در ایران نبود. در ماه های گذشته از سال 99، در بازه های زمانی مختلف، قیمت انواع محصولات غذایی در بازار داخل سر به فلک گذاشت و حتی بعضی از این محصولات در بازار نایاب شد. افزایش قیمت کره، شیر، روغن نباتی، تخم مرغ و مرغ در کنار محصولاتی مثل گوشت و سبزیجات و میوه از چالش های عمده در صنایع غذایی بود. چالش هایی که از سوءمدیریت در بدنه دولت ریشه می گرفت. تلنبار موادغذایی وارداتی در انبارهای گمرک می رفت تا کشور را در تامین کالای اساسی به مرحله بحران وارد کند. با اینکه در سال 99، براساس رویه معمول دولت،  ارز 4200 تومانی به واردات کالای اساسی و موادغذایی تخصیص یافته بود، اقلام عمده با قیمتی گزاف به دست مردم رسید. سال 99 نشان داد صنایع غذایی ایران با وجود سال ها شعار خودکفایی تا چه اندازه به خارج از کشور وابسته است. هرچند بیش از 700 شرکت فعال در حوزه لبنیات در ایران وجود دارد که ظرفیت تولید آن به 6 میلیون و 300 هزار تن در سال می رسد، اما اقلامی مثل کره از دیگر کشورها به ایران وارد و در این کارخانه ها بسته بندی می شود. صنایع غذایی و تبدیلی به ویژه صنعت مرغداری به شدت به توان ارزی دولت وابسته است چراکه نزدیک به 70 درصد از ارز رسمی به تنهایی سهم صنعت مرغداری برای واردات نهاده هاست.

پیش بینی 1400

تغییر الگوی مصرف پایدار است؟

150 کلمه: کاهش قدرت خرید مردم از چالش های صنایع غذایی در سال 99 بود اما یک عامل غیرقابل پیش بینی که شرایط را به نفع بعضی از صنایع تبدیلی و به ضرر بعضی دیگر تغییر داد، همه گیری کرونا بود. کوچ کرونا و تضعیف آن می تواند بر میزان فروش صنایع غذایی در سال 1400 اثر بگذارد. بسیاری از مردم مشتری صنایع غذایی شده اند چراکه محصولات آن بدون دخالت دست تولید می شود. اما مشخص نیست اجبار به استفاده از این محصولات به عنوان عادت در خانوار ایرانی پذیرفته شده باشد. باید دید تغییری که در الگوی مصرف خانوار ایرانی ایجاد شده، تا چه اندازه پایدار است. نکته دیگر تسهیل شرایط صادرات صنایع غذایی به کشورهای همجوار و اوراسیاست که می تواند فرصت های از دست رفته در سال 99 را جبران کند. نکته اثربخش دیگر تصمیم درباره تخصیص یا عدم تخصیص ارز 4200 تومانی به بعضی کالاهای اساسی است که میتواند اقتصاد صنایع تبدیلی را متاثر کند.

 مهدی معصومی، مدیرعامل تلاونگ: در صنایع غذایی و به طور ویژه در صنعت مرغداری،  مشکلات در تامین ارز، تامین مواد اولیه را سخت کرد و این مسئله، بر قیمت تمام شده مرغ و تخم مرغ اثرگذاشت. در مقطعی از سال، مرغداران محصولات را با زیان فروختند و در شش ماه دوم، به علت کمبود محصول، قیمت مرغ و تخم مرغ افزایش یافت. افزایش قیمت صدای دولت را هم درآورد و تلاش کردند از طریق سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار، قیمت را تعدیل کنند. ایران سالانه یک میلیون تن تخم مرغ تولید می کند و از بزرگترین تولیدکنندگان مرغ و تخم مرغ در جهان است. اگر زیرساخت ها آماده شود، ایران این توان تولید محصول به اندازه نیاز و حتی صادرات را دارد. بیش از 30 درصد نیاز کشور ظرفیت تولید داریم اما بی ثباتی ارزی کار تولیدکننده را دشوار کرده است. یکی از نگرانی های عمده تولیدکنندگان یارانه ارزی در قالب تخصیص ارز 4200 تومانی است. این یارانه تبدیل به بهانه ای برای سرکوب قیمت و مقصر جلوه دادن تولیدکنندگان در گرانی ها شده است. این درحالی است که تولیدکننده مقصر نیست و حتی ترجیح می دهد ارز مورد نیاز را از بازار آزاد تهیه کند. پیشنهاد ما به دولت این است که مابه التفاوت را از مسیر دیگری به مردم پرداخت کند. این اعتراض و پیشنهاد ما در نامه به مجلس و دولت اعلام شده و امیدواریم مورد توجه قرار بگیرد. تجربه 15 سال عرضه محصولات این صنعت بدون دخالت دولت نشان داده بازار بدون دستور و هیجان زدگی مسیر خوبی را طی می کند. نکته دیگری که در سال 99 شاهد آن بودیم، عرضه مرغ و تخم مرغ در مسیر سبز، با بسته بندی و رعایت الزامات بهداشتی و استقبال مردم از این محصولات بود.