کارشناسان معتقدند دولت باید به لبنیات به چشم کالایی استراتژیک نگاه کند و به آن یارانه اختصاص دهد. قیمت‌گذاری دستوری با اعمال یک خط قیمتی کیفیت را قربانی قیمت در همه برندهای گسترده ‌‌می‌کند و این مهم‌ترین تاثیری است که ‌قیمت‌گذاری دستوری دارد.

 

پس از حذف ارز ترجیحی از نهاده‌های دامی، دامداران راهی جز افزایش قیمت شیر خام نداشتند که به تبع آن دولت در اوایل خرداد مجوز افزایش قیمت لبنیات را صادر کرد. ‌‌لبنیات گران شد و مصرف آن به پایین‌ترین حد خود در ۱۰ سال گذشته رسید. بر این اساس روند ۱۰ساله مصرف لبنیات در کشور نشان می‌دهد که مصرف لبنیات در سال ۱۴۰۰ به ۴ کیلو و ۶۰۰ گرم در سال رسید.

ایوب فصاحت، مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران مدتی پیش در اظهاراتی از کاهش ۳۰ درصدی مصرف لبنیات در کشور پس از حذف ارز ترجیحی خبر داد. فصاحت اظهار کرد که معتقد بوده پس از حذف ارز ترجیحی توسط دولت یارانه هدفمند نمی‌شود و حذف خواهد شد. براساس اظهارات مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران، نزدیک ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه گوشت لخم بود که از بخش کشاورزی حذف شد و به یارانه‌های نقدی پیوست. ‌‌به گفته فصاحت، پس از این اتفاق قدرت خرید مردم برای گوشت و محصولات مشابه آن کاهش پیدا کرد که سرانجام منجر به کاهش ۲۸ تا ۳۰ درصدی مصرف لبنیات شد.

اظهارات مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران، در حالی مطرح می‌شود که قیمت محصولات لبنی برخی برندها بیش از دو نوبت در ۴ ماهه ابتدایی ۱۴۰۲ افزایش یافته است. مصرف لبنیات نسبت به انتهای دهه هشتاد، به یک‌سوم کاهش یافته است.

کاهش مصرف شیر و لبنیات نگرانی‌های بسیاری را رقم زده است، چرا که طبق سبد غذایی مطلوب وزارت بهداشت، هر فرد به طور متوسط باید ۴۰۰ گرم در روز لبنیات مصرف کند و اگر قرار باشد مصرف لبنیات به نصف کاهش پیدا کند، باید هر شخص ۶ کیلوگرم لبنیات در ماه مصرف کند.

همزمان میر اسلام تیموری، عضو ‌هیئت مدیره انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی، از کاهش ۱۵ تا ۲۰ درصدی مصرف لبنیات پس از حذف ارز دولتی خبر داد.

در روزهای گذشته نیز رئیس اتاق بازرگانی تهران در اظهاراتی خواستار پراخت یارانه شیر به جای یارانه شکر و روغن شده است.

محمود نجفی عرب، رئیس اتاق بازرگانی تهران در دومین همایش صنعت لبنیات و صنایع وابسته با اشاره به اهمیت محصولات لبنی در سلامت جامعه گفت: تا سال ۱۳۸۹شیر رایگان مدارس را داشتیم و به این ترتیب با شیر مدارس و شیر یارانه‌ای که به سه دهک پایین جامعه تخصیص می‌یافت توانستیم سرانه مصرف لبنیات را به حدود ۱٠٠کیلوگرم برسانیم.

او ادامه داد: نکته جالب توجه اینکه در آن زمان شرکت‌های لبنی با ۶٠ تا ۷٠ درصد ظرفیت خود کار می‌کردند. اما با قطع شیر یارانه‌ای آسیب‌های جدی به جامعه وارد شده است و لذا به وزارت بهداشت هشدار می‌دهیم این اقدام برای اقشار ضعیف در آینده نزدیک آسیب‌های جدی همچون پوکی استخوان، کوتاهی قد و کمبود کلسیم که برای رشد مغز عامل مهمی است در پی خواهد داشت. چگونه است که به روغن و شکر که به نوعی ضد سلامت است یارانه تخصیص داده می‌شود اما برای لبنیات با این میزان اهمیت در سلامت جامعه یارانه‌ای تخصیص داده نمی‌شود؟!

او با اشاره به حذف محصولات لبنی از سبد مصرف خانوارها در پی کاهش قدرت خرید جامعه، گفت: حاکمیت نباید از این موضوع بی توجه بگذرد ضمن اینکه متولیان و فعالان صنعت نیز باید در راستای ارائه‌‌ شیر رایگان مدارس و شیر یارانه‌ای پیگیر باشند. به عبارتی فعالان صنعت از جمله انجمن صنایع لبنی بایستی پیگیر گنجاندن این امر در برنامه هفتم توسعه باشند.

نجفی عرب همچنین گفت: صنعت لبنیات خوشبختانه زنجیره ارزش را ‌به طور کامل دارد و تنها بخشی از علوفه که به صورت وارداتی تامین می‌شود است و مابقی زنجیره ارزش صنعت کامل است. در نتیجه شاهد هستیم سرانه تولید شیر ایران با دنیا رقابت می‌کند. با این وجود چون برای دامداران تولید صرف نمی‌کند گاه شاهد هستیم دامداران تلیسه را راهی کشتارگاه می‌کنند.

او در نهایت این پرسش را مطرح کرد که، ‌‌صنعت لبنیات کشور با حاشیه سود ۵درصد چه باید بکند؟ قطعاً حذف لبنیات از سفره خانوار پیامدهای جبران ناپذیری برای مردم به خصوص کودکان رقم می‌زند که دود آن در آینده‌ای نه چندان دور علاوه بر مردم به چشم متولی سلامت هم خواهد رفت.

چرایی ضرورت مصرف لبنیات

همزمان به گفته کارشناسان، ‌‌سرانه مصرف جهانی لبنیات حدود 160 165 کیلوگرم توصیه شده و در کشورهای توسعه یافته بیش از 200 کیلوگرم است و در کشور ما رکورد سرانه مصرف در میانه دهه 80 در حدود 100 کیلوگرم بوده و در حال حاضر خوشبینانه 70 کیلوگرم است. هیچ کشور توسعه یافته‌ای این نیست که بگوییم این کشور توسعه‌یافته است اما سرانه مصرف لبنیات‌اش پایین باشد؛ به دلیل این که سیاست‌های پیشگیرانه از درمان در کشورهای توسعه‌یافته بر افزایش مصرف سرانه شیر متمرکز است به خصوص در خانوار و مدارس؛ یعنی می‌توانیم بگوییم مصرف شیر به نوعی معیار توسعه و یکی از معیارهای توسعه‌یافتگی کشورهاست.

در ‌‌همه کشورهایی که در مسیر پیشرفت و توسعه قرار دارند مانند چین و ترکیه آمار سرانه مصرف لبنیات رو به افزایش است. هرچند که کارشناسان معتقدند دلیل کاهش سرانه مصرف در ایران صرفاً مسائل اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم نیست و دلایل فرهنگی هم دارد و در جهت صحت این ادعا باید گفت سرانه مصرف نوشابه هم افزایش یافته؛ در حالی که قیمت آن حدود صدردصد افزایش یافته؛ اما با کاهش مصرف آن مواجه نیستیم و نشان می‌دهد حتی خانواری که قدرت خرید دارد اولویتش خرید شیر و محصولات لبنی نیست.

همزمان موضوعی که اهمیت دارد این است که، ‌‌صنعت لبنیات یک صنعت خصوصی است؛ یعنی رقابت در آن با توجه به تعدد برندهایی که وجود دارد، ‌‌بسیار فشرده است. نتیجه وجود رقابت این است که شرکت‌ها برای گرفتن سهم بازار از حاشیه سودشان می‌زنند. وقتی با چنین وضعیتی مواجهیم، تامین منابع ‌مصرف‌کننده در این است که به جای ‌قیمت‌گذاری دستوری، به عرضه و تقاضا بسپارند و اجازه دهند شرکت‌ها در رقابت با یکدیگر هم در کیفیت و هم در قیمتشان بتوانند بازار مصرف و ‌مصرف‌کننده را متقاعد کنند که از آنها بخرند؛ یعنی برای ‌مصرف‌کنندگان مختلف با سطح درآمدی متفاوت و با سلائق گوناگون کالاهای مختلفی ارائه می‌شود.

 به این دلیل قیمت‌گذاری دستوری جلوی این کار را می‌گیرد که با اعمال یک خط قیمتی کیفیت را قربانی قیمت در همه برندهای گسترده ‌‌کند و این مهم‌ترین تاثیری است که ‌قیمت‌گذاری دستوری دارد؛ گذشته از این که حاشیه سود صنعت را نیز کاهش می‌دهد؛ یعنی طی 10 سال گذشته حاشیه سود صنعت چیزی بیشتر از سه درصد نبوده و در سال گذشته که شاید طی 10 سال گذشته بهترین سال بوده، به دلیل این که دایره ‌قیمت‌گذاری محدود شده حاشیه سود صنعت به حدود شش درصد رسیده و همگی نشانه این است که تبعات ‌قیمت‌گذاری دستوری دامن‌گیر صنعت لبنیات شده و کاهش حاشیه سود به معنای کاهش جذابیت سرمایه گذاری و استهلاک صنعت است.

یارانه لبنیات

کارشناسان معتقدند، ‌‌راهکار اساسی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر این است که بتوانیم کالابرگ برای دهک‌های محروم بدهیم؛ یعنی دولت یارانه‌ای را که در سطح زنجیره به طور کلان در بخش نهاده‌های دامی تخصیص می‌دهد حذف کند و اجازه دهد دامدار، کارخانه‌دار و بخش خصوصی با ارز آزاد نهاده را وارد کنند و یارانه‌ای که آزاد می‌شود فقط به دهک‌های محروم اختصاص یابد و لازم نیست همه با سطح درآمدی مختلف و حتی کسی که داراست بتواند کالای بیشتری مصرف کند، یارانه بیشتری کسب و استفاده کند.

دقیقاً مثل ماجرای بنزین می‌ماند که به بنزین یارانه می‌دهند و کسی که چند خودرو دارد یارانه بیشتری استفاده می‌کند و کسی که خودرو ندارد اصلاً نمی‌تواند استفاده کند و این یارانه به او نمی‌رسد. یک بخش دیگر کار احیای شیر رایگان مدارس است. اگر وزارت بهداشت متولی سیاست‌های سلامت جامعه و مدعی سیاست‌های پیشگیرانه است باید در اینجا مطالبه‌گر باشد، اما در کنار ماجرای شیر مدارس که یک سیاست پیشگیرانه برای سلامت نسلی است، ‌‌چنین نگاهی را نمی‌بینیم. ‌‌تاثیر این نگاه در هزینه‌های درمانی است که به خانواده متحمل می‌شود. پوکی استخوان در خانوار منجر به آن می‌شود که یک خانوار از یک دهک به دهک پایین‌تری برود و یا با کاهش میانگین قدی در نسل‌های مختلف مواجه می‌شویم؛ سلامت لثه و دندان هم جای خودش.

وقتی این سیاست توسط دولت اجرایی نشود نتیجه‌اش افزایش هزینه‌های درمان خانوار می‌شود. اینجاست که می‌گویند سیاست‌های پیشگیرانه ‌دست‌کم در بیماری‌های مرتبط با پوکی استخوان، سلامت دهان و لثه و افزایش میانگین قدی جامعه به سرانه مصرف شیر گره خورده است. ژاپن مهم‌ترین و برجسته‌ترین نمونه‌‌‌اش است که از سال 1945 این سیاست را داشته است. شیر رایگان مدارس باید در کشور احیا شود و منابعش با توجه به محدودیت منابع دولت می‌تواند از طریق خود صنایع لبنی و از محل مالیات بر ارزش افزوده‌شان تامین گردد. اتفاق خوبی که در برنامه هفتم افتاده این است ‌‌علی‌رغم این که سراسر برنامه ‌دست‌کم در لایحه پیشنهادی دولت نشانی از شیر مدارس یا سرانه مصرف و امثالهم نبود، در کمیسیون تلفیق ماجرای شیر مدارس حداقل برای دوره راهنمایی به عنوان تکلیف برای دولت مشخص شده است. این تکلیف زمانی می‌تواند امیدبخش باشد که در برنامه‌های سالانه برایش منابع در نظر گرفته شود یا محل تامین منابع ذکر گردد تا از حالت تکلیف دربیاید و به طور سالانه اجرا شود. ضعفی که برنامه هفتم دارد این است که ‌‌علی‌رغم این که در برنامه ششم ذیل وظایف جهاد ذکر شده بود که از محل عوارض کالاهای آسیب‌رسان برای مصرف سرانه شیر هزینه کند که هیچ وقت اجرایی نشد یا اگر اجرایی شده کسی خبر ندارد که چه و چطور شده و منابعی که اخذ شده کجا هزینه شده؛ همین بند هم که یک تکلیف قانونی بوده در برنامه هفتم حذف شده است.

قیمت‌گذاری به اندازه عمر دولت‌ها!

‌قیمت‌گذاری دستوری در دستور کار دولت آقای روحانی هم بوده اما مصوباتش را می‌داده؛ یعنی مطابق با بررسی‌ها ستاد تنظیم بازار مصوب و آن را مکتوب می‌کرده و از طریق سازمان حمایت یا وزارت جهاد و یا وزارت صمت ابلاغ می‌کرده است. کارشناسان صنایع لبنی به طور مشترک در گفت‌وگو با «آینده‌نگر» اعلام کردند که، «در دو سال گذشته ستاد تنظیم بازار عددی را مشخص می‌کند و آن را به شکل شفاهی به صنایع ابلاغ می‌کند و یک چیز عجیب است که نامش را ابلاغی و اعلامی گذاشتند؛ مثلاً سازمان حمایت می‌گوید افزایش قیمت محصولات 30 درصد باشد که مصوبه‌ای در این حوزه نمی‌بینیم! بر اساس قانون اگر از نظر مداخله دولت در ‌قیمت‌گذاری ضرر و زیان و یا عدم‌النفعی به شرکت‌ها وارد می‌شود دولت باید آن را بپردازد یا از طریق دیوان عدالت شکایت کنند و مطالبه داشته باشند. این مصوبه را نمی‌دهند ولی بدون استناد قانونی و بدون وجود مصوبه اگر بخواهند کارخانه‌ها را جریمه هم می‌کنند.» ‌‌همزمان ‌‌یک ضابطه ‌قیمت‌گذاری محصولات ساخت داخل مصوب سال 89 داریم و هزینه‌های تولید به علاوه 14 درصد سود را مشخص کردند که حاشیه سود کالاها عموماً به خاطر رقابتی بودن با هم حتی زیر 10 درصد است؛ اما همین موضوع هم از طرف دولت رعایت نمی‌شود و بدون مصوبه شفاهی اعلام می‌کنند که 30 درصد است یا در کالاهایی که مثلاً چهار قلم است اعلام کردند 20 درصد است. این 20 درصد یعنی به گفته کارشناسان «کالا در ضرر است.»

 در واقع بر اساس مصوبه وزارت جهاد قیمت شیر خام 25 درصد و قیمت چربی شیر خام 33 درصد افزایش یافته و قیمت نرخ حمل و نقل را وزارت راه و ترابری 30 درصد اعلام کرده و قیمت حقوق و دستمزد 28 درصد افزایش یافته است؛ یعنی تمام آیتم‌های هزینه‌های تولید بالای 20 درصد افزایش پیدا کرده؛ در حالی که در کالاهای چهار قلمی که ‌قیمت‌گذاری دستوری دارد را 20 درصد اعلام کردند. این یعنی یک کالا در ضرر باشد.

مثلاً قیمت شیر نایلونی در سال گذشته 15 هزار تومان بوده و الآن با افزایش 20 درصدی ‌‌18 هزار تومان می‍شود. حدود 30 درصد از قیمت ‌مصرف‌کننده که بر روی کالا درج می‌شود نصیب مغازه‌دار و حمل و نقل است؛ یعنی یک شیر نایلونی که قیمتش 18 هزار تومان است باید 300 تومان به ‌‌مغازه‌دار بدهند و هیچ ‌‌مغازه‌داری قبول نمی‌کند آن را بفروشد.

کارشناسان اقتصادی معتقدند ‌‌اینها تبعات مداخلاتی است که دولت در بازار دارد. اگر بازار انحصاری بود یا رانت یا انحصاری به وجود آمده بود و رقابتی نبود انتظار این بود که تولیدکننده‌ها تن بدهند؛ چون از انحصار سود می‌برند؛ ولی در بازاری که کاملاً رقابتی است و بیش از 300 برند وجود دارد مداخله دولت در بازار معنی ندارد. دولت در قیمت‌گذاری کالایی مثل لبنیات دخالت می‌کند و بعد هم جاخالی می‌دهد. در مرغ و تخم مرغ در سال گذشته حداقل چهار بار تغییر قیمت داشتیم و چون در اینجا برندی وجود ندارد دولت نمی‌توان کنار برود و مجبور است تغییر قیمت بدهد تا در آن کالا کمبودی رخ ندهد؛ یعنی مرغدار مرغش را بریزد و مرغ تخم‌گذار کارش را انجام دهد. چون در صنعت لبنیات برند وجود دارد بلافاصله دولت ترک میدان می‌کند؛ مثلاً امسال در حالی که 20 اردیبهشت قیمت شیر خام را با 15 هزار تومان افزایش اعلام کردند و هر سال همزمان قیمت شیر خام و محصولات تغییر می‌کرد و همزمان اعلام می‌شد، تا تیر ماه مصوبه افزایش ندادند؛ یعنی مسئولیت برعهده نمی‌گرفتند و ‌‌دستگاه‌های متولی مثل وزارت جهاد یا سازمان حمایت می‌گفتند به ما ربطی ندارد؛ در حالی که هر دو نهاد قیمت شیر خام را روی سایتشان قرار داده بودند که افزایش پیدا کرده است.

فعالان صنعت لبنی این پرسش را مطرح می‌کنند که؛ ‌‌مگر می‌شود ماده اولیه‌ای که نزدیک به 70 درصد ضریب تاثیر در قیمت دارد را افزایش دهند و بعد اجازه افزایش قیمت به کالاها را ندهند و متهم به گران فروشی کنند؟

گزارش فائو درباره مصرف لبنیات در ایران

در کنار بررسی وضعیت ایران آمارها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۱، اتحادیه اروپا به‌عنوان بالاترین مصرف‌کننده لبنیات، سرانه مصرف حدود 256 کیلوگرم داشته است. اندونزی نیز در قعر حدول بوده و سرانه مصرف لبنیات در این کشور ۱۲.۰۸ کیلوگرم در سال ۲۰۲۱ اعلام شد.

آمارهای جدید سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد، فائو، از سقوط سهمگین مصرف داخلی لبنیات و گوشت در ایران خبر داده است.

فائو در گزارش جدید خود از چشم‌انداز غذایی جهان می‌گوید تولید شیر و محصولات لبنی ایران در سال گذشته میلادی ۲۶۸ هزار تن کاهش یافته و به ۷.۸ میلیون تن رسیده است. واردات لبنیات کشور نیز ۳۳ هزار تن افت کرده است.

با ‌‌این‌حال، صادرات لبنیات کشور با رشدی ۴۲ درصدی به یک میلیون و ۵۸۰ هزار تن رسیده است که نشان می‌دهد مصرف داخلی لبنیات کشور به شدت سقوط کرده است.

تولید انواع گوشت در ایران نیز پارسال ۳۰ هزار تن کاهش داشته است، اما به خاطر افت مصرف داخلی، واردات خالص گوشت ایران تنها هشت هزار تن رشد داشته است. بخش اعظم افت تولید گوشت ایران به خاطر کاهش تولید گوشت مرغ بوده است.

فائو همچنین پیش‌بینی کرده است که در سال جاری میلادی، تولید شیر و محصولات لبنی ایران دوباره ۲۰ هزار تن و تولید گوشت کشور ۳۰ هزار تن کاهش یابد.

چرا کاهش مصرف لبنیات نگران‌کننده است؟

حال پرسش این است که چرا سرانه مصرف 70 کیلوگرمی لبنیات در سال ۱۴۰۰ نگران‌کننده است؟ نگاهی به گزارشی تحت عنوان «تحلیلی بر میزان تولید و مصرف شیر در ایران» که در سال ۱۳۹۹ از سوی مرکز منتشر شد، نشان می‌دهد که مصرف سرانه شیر و محصولات لبنی در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۰۷ کیلوگرم بوده است. این رقم در سال ۱۳۹۷ به حدود ۱۰۰ کیلوگرم رسید.

همچنین بر اساس این تحقیق از آذرماه سال ۱۳۸۹ به بعد، قطع یارانه شیر موجب افزایش هزینه‌های تولید و افزایش هزینه‌های تمام‌شده فرآورده‌های لبنی شد. بنابراین از سال ۹۰ تا ۹۳ قیمت شیر پاستوریزه ۲.۵ برابر و در سال ۱۳۹۷ ‌‌قیمت شیر پاستوریزه طی هشت ماه با رشد ۶۶درصدی مواجه شد.

کاهش مصرف لبنیات در دهه ۹۰ به روایت اعداد

مرکز آمار ایران در گزارش دیگری تحت عنوان «برآورد مقدار مصرف کالاهای اساسی در کشور ۱۳۹۰-۱۴۰۰» سرانه مصرف شیر و محصولات لبنی از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ را به ترتیب ۱۲۷، ۱۲۰، ۱۱۵، ۱۰۹، ۱۱۱، ۱۰۹، ۱۰۷، ۱۰۰ و ۱۰۶ کیلوگرم عنوان کرده است.

همچنین این گزارش پیش‌بینی کرده بود که مصرف سرانه لنیات در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ترتیب به ۱۰۶ و ۱۱۰ کیلوگرم کاهش یافته باشد. اما این امر محقق نشد و همان‌طور که اشاره شد سرانه مصرف لبنیات در حال حاضر در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۷۰ کیلوگرم است. اما این آمار هم دچار سرکوب شده و پس از سال‌های مورد بررسی داده‌های رسمی درباره آن در دسترس نیست.

در‌‌این‌باره با محمدرضا بنی‌طبا سخنگوی صنایع لبنی ایران گفت‌وگو کردیم. او ‌‌در مورد سرانه مصرف محصولات لبنی در ایران به «آینده‌نگر» می‌گوید: سرانه مصرف لبنیات مطابق میانگین جهانی که توصیه شده است باید حدود ۱۵۰ تا ۱۶۵ کیلوگرم باشد اما در ایران در حال حاضر به طور خوش‌بینانه ۷۰ کیلوگرم است و این عدد ممکن است کمتر هم باشد.

او ادامه می‌دهد: اردیبهشت‌ماه امسال به دنبال افزایش قیمت شیر خام، قیمت محصولات لبنی حدود ۳۰ درصد افزایش پیدا کرد. قیمت لبنیات از اردیبهشت سال گذشته تا نیمه اردیبهشت امسال به صورت رسمی تغییری نداشت. افزایش هزینه‌های تولید از دلایل اصلی افزایش قیمت لبنیات عنوان می‌شود. بخش اصلی هزینه‌های تولید محصولات لبنی که در حدود ۷۵ درصد است، به قیمت شیر خام برمی‌گردد.

محمدرضا بنی‌طبا ادامه می‌دهد: امسال قیمت هر کیلوگرم شیر خام با افزایش ۲۵ درصدی از ۱۲ هزار به ۱۵ هزار تومان رسید؛ افزون بر آن، شاهد افزایش ۳۳ درصدی قیمت چربی شیر از ۱۵۰ هزار به ۲۰۰ هزار تومان، افزایش رسمی ۳۰ درصدی کرایه حمل و نقل، افزایش ۲۷ درصدی حقوق و دستمزد و افزایش ۷۰ درصدی میانگین نرخ دلار از ۳۰ هزار به ۵۰ هزار تومان بودیم که تاثیر آن در تامین قطعات و یا خریدهایی مانند تهیه پودر کاکائو و امثالهم قابل ملاحظه بوده است. همچنین، هزینه‌های سربار از جمله هزینه انرژی و آب و برق با افزایش همراه بوده که مجموع این افزایش هزینه‌ها سبب شد با مصوبه خود دولت قیمت لبنیات افزایش پیدا کند.

همواره کمتر از میانگین جهانی

سخنگوی صنایع لبنی ایران در مورد سرانه مصرف محصولات لبنی در ایران توضیح می‌دهد: سرانه مصرف لبنیات در ایران همواره کمتر از میانگین جهانی بوده چنانچه در حال حاضر به طور خوشبینانه ۷۰ کیلوگرم است و این عدد ممکن است کمتر باشد.

بنی‌طبا با اشاره به اینکه سرانه مصرف لبنیات مطابق میانگین جهانی که توصیه شده است باید حدود ۱۵۰ تا ۱۶۵ کیلوگرم باشد، ادامه می‌دهد: این در حالی است که سرانه مصرف محصولات لبنی در کشورهای توسعه‌یافته از ۲۰۰ کیلو به بالاست و در برخی کشورهای اروپایی تا ۳۵۰ کیلوگرم هم می‌رسد در حالی که در کشور ما حداکثر رکورد سرانه مصرف لبنیات در میانه دهه ۸۰ و چیزی نزدیک ۱۰۰ کیلوگرم بوده است.

مصرف لبنیات لاکچری نیست!

سخنگوی صنایع لبنی ایران با انتقاد از اینکه سرانه مصرف لبنیات از دید مسئولان ما یک امر لاکچری و فانتزی تلقی می‌شود، تاکید می‌کند: آنچه در واقعیت شاهد آن هستیم این است که به مسئله سرانه مصرف لبنیات و تاثیر آن در کاهش هزینه‌های درمان به عنوان یک سیاست پیشگیرانه نگاه نمی‌شود در حالی که توجه به این موضوع جلوی هزینه‌های درمان خانوار را می‌گیرد چرا که هزینه درمان بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان می‌تواند یک خانواده از طبقه متوسط را یک دهک جابه‌جا کند و به دهک پایین‌تر بیاورد.

بنی‌طبا در ادامه با بیان اینکه یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی کشورها این است که سرانه مصرف شیر در آنها بالا باشد، ادامه می‌دهد: در حالی در کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، ژاپن، چین و حتی ترکیه هر سال به سرانه مصرف محصولات لبنی اضافه می‌شود که در ایران این آمار رو به کاهش است.

سخنگوی صنایع لبنی ایران با تاکید بر اینکه ‌‌سیاست‌گذاران در مجلس و دولت باید به افزایش سرانه مصرف محصولات لبنی به عنوان یک سیاست پیشگیرانه در حوزه درمان توجه داشته باشند، بیان می‌کند: در این زمینه، باید سیاست‌های حمایتی اصلاح شود.

توزیع شیر در مدارس احیا شود

بنی‌طبا با بیان اینکه از مهم‌ترین سیاست‌های حمایتی، احیای شیر رایگان برای ۱۵ میلیون دانش‌آموز است، در تایید اظهارات رئیس اتاق بازرگانی می‌گوید: وزارت بهداشت اگر به سیاست‌های پیشگیرانه باور دارد باید سراغ طرح‌هایی مانند شیر مدارس برود و احیای شیر مدارس را از دستگاه‌های مختلف مطالبه کند. آموزش و پرورش هم باید به همین نحو عمل کند اما چون در حال حاضر بر اساس بحث درمان، بودجه می‌گیرند نتیجه این شده است که سیاست‌های پیشگیرانه از جمله توزیع شیر در مدارس هنوز احیا نشده و ۱۰ سال است که تعطیل مانده.

سخنگوی صنایع لبنی ایران ادامه می‌دهد: در این میان انتظار می‌رود ‌‌سیاست‌گذاران در مجلس به این امر مهم توجه کنند اما متاسفانه در برنامه هفتم توسعه بندهای مرتبط با فرهنگ‌سازی سرانه مصرف و شیر مدارس حذف شده است این در حالی است که به اذعان کارشناسان بخش سلامت، مسائلی مانند کاهش دریافت کلسیم در کودکان به‌خصوص در مناطق محروم منجر به کاهش میانگین قد شده است در حالی که مصرف شیر که ارزان‌ترین و کامل‌ترین غذا محسوب می‌شود جلوی بسیاری از مشکلات مربوط به سلامت را می‌گیرد و هزینه‌های درمان خانوارها را در آینده کاهش می‌دهد.

بنی‌طبا در ادامه عنوان می‌کند: افزون بر طرح احیای شیر مدارس، بهتر است که به جای اینکه بودجه دلاری به نام نهاده‌های دامی تخصیص پیدا کند که نه دامدار و نه کارخانه‌دار از آن راضی هستند اجازه داده شود که بخش خصوصی با همان ارز آزاد، نهاده دامی وارد کند و پولی که آزاد می‌شود را برای توزیع کالابرگ محصولات لبنی به ۳ دهک محروم اختصاص دهد. در تمام این موارد در صورتی که دولت اعلام آمادگی کند ما آماده هستیم که با حداقل سود این کالا را تحویل بدهیم.

عرضه مستقیم محصولات لبنی در میادین میوه و تره‌بار

بنی‌طبا می‌گوید: در راستای فرهنگ‌سازی برای افزایش مصرف لبنیات، سال گذشته به‌منظور عرضه مستقیم محصولات لبنی به مردم، ما با سازمان میادین میوه و تره‌بار صحبت کردیم و از آن زمان تا الان در ۱۸ غرفه تهران همه محصولات لبنی حتی بستنی با ۲۰ درصد تخفیف ارائه می‌شود.

سخنگوی صنایع لبنی ایران با انتقاد از اینکه متاسفانه افزایش سرانه مصرف لبنیات در جامعه ما دغدغه هیچ کس نیست، تاکید می‌کند: با وجود گذشت یک سال از طرح عرضه مستقیم محصولات لبنی در میادین میوه و تره‌بار و به رغم اینکه ما در این مدت به وزارت کشور و سایر شهرداری‌ها اعلام کردیم که این کار را توسعه بدهند اما کسی اعلام همکاری نکرده است در حالی که همان‌طور که اشاره شد، باید به این موضوع به عنوان یک امر پیشگیرانه برای ارتقای سلامت جامعه توجه شود.

مصرف لبنیات با تولید هماهنگی ندارد

دکتر جلال‌الدین میرزای رزاز، ‌‌رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور در گفت‌وگو با «آینده‌نگر» به لزوم پرداخت یارانه به محصولات لبنی جهت توجه به سلامت عمومی مردم تاکید می‌کند. او می‌گوید: در حال حاضر سرانه مصرف لبنیات نسبت به توسعه کشور در حوزه تولیدات لبنی بسیار پایین است. به یمن وجود کارخانه‌های لبنی متعدد در کشور، تولیدات خوبی انجام می‌شود به طوری‌که به سمت صادرات فراورده‌های لبنی رفته‌ایم. اما میزان تولید با میزان مصرف همخوانی ندارد.

او ادامه می‌دهد: در بعد بررسی امنیت غذایی در کشور؛ اول تولید یک محصول و دوم توان اقتصادی مورد توجه قرار می‌گیرد. در کشور ما بعد اول شرایط خوبی دارد اما مردم توان اقتصادی خرید لبنیات را کم‌تر دارند. نه اینکه تولید کنندگان گران‌فروش باشند. در واقع قیمت تمام‌شده برای تولیدکنندگان بسیار بالا است.

رزاز اظهار می‌کند: طی جلساتی که با تولیدکنندگان داشتیم اعلام کردند که حاشیه سود فروش محصولات لبنی این‌روزها حتی از زمانی که ارزان‌تر بود، کم‌تر است. این یعنی هزینه‌های تولید اعم از نیروی انسانی، آب، برق و گاز و واکسن به شدت افزایش پیدا کرده است. در نتیجه دولت باید به محصولات لبنی به عنوان یک کالای استراتژیک نگاه کند و به جای پرداخت یارانه نقدی که در موارد مورد نظر ما هزینه می‌شود، این یارانه به کالاهای مهمی چون شیر و ماست پرداخت شود.

او همچنین درباره توزیع شیر در مدارس نیز تاکید می‌کند: چه قبل و چه بعد از انقلاب همواره به مدارس شیر دولتی داده می‌شد و در حال حاضر نیز بنده معتقدم باید این روند ادامه پیدا کند. زیرا نهایتاً در همین تهران فقط 3 یا 4 منطقه توانایی تامین شیر برای خانواده دارند و مابقی لبنیات را جزو اولویت‌های خود به دلیل گرانی قرار نمی‌دهند. در این رابطه ما هم آماده‌ایم هرگونه همکاری با دولت بکنیم.

خرید لبنیات اولویتمان نیست!

اما کاهش قدرت خرید لبنیات موضوعی نیست که تنها تولیدکنندگان و کارشناسان به آن اذعان داشته باشند؛ مردم و حتی مغازه‌داران نیز متوجه کاهش شدید مصرف آن شده‌اند.

رضا نوروزی، مغازه‌دار در منطقه 7 تهران در ‌‌این‌باره به «آینده‌نگر» می‌گوید: من حدود 20 سال است که در این محدوده سوپرمارکت دارم و سال‌های زیادی است که نظاره‌گر شکل خرید مردم هستم. یک زمانی مردم برای خرید شیر صف می‌کشیدند و شیر به همه آن‌ها نمی‌رسید، من بارها حتی شاهد زد و خورد برای گرفتن شیر هم از سوی مردم بوده‌ام! هرچند آن زمان تولید محصولات لبنی به اندازه امروز نبود اما بعد از آن هم که انواع شیر آمد، تا همین 5، 6 سال پیش مردم همیشه در خریدهایشان شیر و ماست را علاوه می‌کردند.

او ادامه می‌دهد: طی سال‌های اخیر تنوع محصولات لبنی بیشتر هم شد، مثلاً ماست با طعم‌های مختلف آمد و یا شیرهای ‌‌متنوع دیگر و مردم برای امتحان کردن هم که بود، خریداری می‌کردند اما این‌روزها شرایط به طور کامل تغییر پیدا کرده است. مردم وقتی وارد مغازه می‌شوند مدام به برچسب قیمت‌ها نگاه می‌کنند و بعد در سبد خرید می‌گذارند. خیلی موقع‌ها بعد از دیدن قیمت آن را به یخچال یا قفسه‌ها برمی‌گردانند.

این مغازه‌دار معتقد است هنوز هم اگر مردم بتوانند محصولات لبنی را با قیمت مناسب‌تر خریداری کنند، مصرفشان بالا خواهد رفت. شاید به جای آنکه یک نوشابه بخرند، ترجیح بدهند دو بطری شیر و یک سطل بزرگ ماست بخرند. اما اگر بنا باشد یک چیز از سبد خرید حذف شود، چیزی حذف می‌شود که جذابیت طعمی کمتری برای یک خانواده که توان مالی بالایی ندارد، داشته باشد؛ مثل شیر یا ماست!

شیر را به عنوان یک ضرورت می‌خریدم!

نجمه صارمی، مادر پسربچه‌ای 8 ساله نیز نظر مشابهی با آقای نوروزی دارد. او به «آینده‌نگر» می‌گوید: برای من که فرزندی در سن رشد دارم خرید شیر یا محصولات لبنی اهمیت ویژه‌ای دارد. من ترجیح می‌دهم اصلاً در خانه نوشابه یا محصولات مشابه آن نباشد اما حتماً برای فرزندم شیر یا ماست تهیه کنم.

او ادامه می‌دهد: اما تفاوت خرید این‌روزها با سال‌های گذشته من در این است که مصرف لبنیات در سبد خرید تمام اعضای خانواده من بود اما امروز فقط برای سلامت کودکم تهیه می‌کنم و خود من در موارد معدودی شیر یا ماست می‌خورم. ترجیح می‌دهم روزانه به پسرم چند واحد لبنیات بدهم اما خود من نمی‌توانم همیشه بخورم چون مصرف بالا می‌رود و به دلیل گرانی توانایی ندارم که هر روز یا یک روز درمیان شیر یا ماست بخرم که من و همسرم هم استفاده کنیم. نه اینکه استفاده نکنیم اما دیگر کالایی نیست که بر سر سفره صبحانه یا ناهار و شام ما به صورت همیشگی باشد.

صارمی اضافه می‌‌کند: البته که من خودم دوستان زیادی دارم که حتی برای فرزندانشان هم اولویت مصرف لبنیات نمی‌بینند. گویی از یک جایی به بعد تب مصرف لبنیات همزمان با گران شدن در کشور خوابید و حالا مصرف نوشابه و محصولات مضر زیاد شده است. خواهر من مدام می‌گوید فرزندانم در خانه شیر نمی‌خورند اما بطری نوشابه را روزانه تمام می‌کنند و ترجیح می‌دهند به جای اینکه شیر در یخچال خراب شود و دور بریزند، نوشابه بخرند که خوش‌خوراک‌تر است!

منبغ: آینده‌نگر

 

#شیر #لبنیات #لبنی #دامداری #دام #انجمن #ماست #خامه #دوغ #پنیر