تغذیه سالم در دوران کودکی یکی از مهمترین فاکتور در کاهش بیماری‌های غیرواگیردار در سنین بزرگسالی است.
تغذیه سالم در دوران کودکی یکی از مهمترین فاکتور در کاهش بیماری‌های غیرواگیردار در سنین بزرگسالی است.
در این میان مصرف لبنیات و شیر نقش مهمی دارد. از همین‌رو پرداخت یارانه به شیر برای دسترسی کودکان به این فرآورده غذایی تقریباً در تمام کشورهای دنیا انجام می‌شود. ساده‌ترین راهکار برای این موضوع البته توزیع رایگان شیر در مدارس است. اقدامی که علاوه بر تأمین بخشی از لبنیات موردنیاز کودکان، ذائقه آنها را به خوردن لبنیات عادت می‌دهد. محمد ظهیر، مدیرعامل شرکت لبنی می‌ماس با اشاره به این‌که افزایش سرانه مصرف لبنیات با توزیع دوباره شیر مدارس ممکن می‌شود، گفت که سرانه مصرف بیش از 50 درصد کاهش را نسبت به سال‌های بعد از جنگ تحمیلی داشته است. وی با تأکید بر این‌که توزیع شیر در مدارس سرانه مصرف را بالا می‌برد، ادامه داد: کودکان در خانه نیز برای خوردن ماست و یا شیر تمایل داشتند اما متأسفانه اکنون توزیع شیر در مدارس متوقف شده است. ظهیر گفت: دولت با دو اقدام در سال‌های بعد از جنگ به تولید شیر کمک می‌کرد. اولین مورد توزیع شیر در مدارس بود و مورد دیگر هم شیرهای یارانه‌ای در برخی فروشگاه‌ها در دسترس مصرف‌کنندگان قرار داشت اما در سال‌های اخیر هر دوی این اقدامات متوقف شده است که شاید به‌دلیل کمبود بودجه باشد. متن کامل مصاحبه با محمد ظهیر را در ادامه می‌خوانید.
صنعت لبنیات در ایران یکی از مهمترین بخش‌های صنعت غذایی به‌شمار می‌رود، با این‌حال مواردی مانند تحریم و قیمت‌گذاری دستوری بر این صنعت سایه انداخته است. در این زمینه مهمترین مشکلات ایجاد شده را را چه می‌دانید؟
صنعت لبنیات در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی رونق زیادی داشته و جزئی از سفره مردم شده است. البته پیش از آن نیز ایران یکی از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بزرگ ماست و پنیر بوده اما در دهه‌های اخیر این صنعت مدرن شده است. با این‌حال، بروکراسی در ایران بسیار پیچیده است و انجمن‌ها می‌توانند در این شرایط برای شنیده شدن صدا و خواسته‌های اصناف مختلف وارد عمل شوند. در صنعت لبنیات، زنجیره ارزش از تولید علوفه آغاز شده و با تولید شیر در دامداری‌ها و تولید لبنیات در صنایع لبنی به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد. البته در این مسیر سازمان‌ها و مؤسسه‌های مختلف از وزارت بهداشت تا سازمان ملی استاندارد حضور دارند که بروکراسی را پیچیده می‌کنند.
از سوی دیگر، قیمت‌گذاری دستوری دولت معضل بعدی است که صنعت لبنیات با آن روبهرو است. قیمت‌گذاری دستوری تقریباً در هیچ اقتصاد آزادی در دنیا وجود ندارد. قیمت‌گذاری دستوری به این صورت است که به‌طور مثال در خردادماه، قیمت جدید برای 4 محصول اصلی تأمین می‌شود اما در طول سال با رشد قیمت در سایر بخش‌ها، اجازه تغییر قیمت برای صنایع لبنی موجود ندارد. در صورتی‌که که اگر این قیمت دستوری نباشد و یک رقابت آزاد مانند تمام کشورها به نسبت کیفیت وجود داشته باشد، هر شرکتی می‌تواند ظرف‌های متوسط و اندازه‌های مختلف و با کیفیت متفاوت کالا را تولید کرده و یک سلسله مراتب قیمت‌گذاری تعیین کند. این موضوع باعث ایجاد رقابت بین شرکت‌ها و افزایش کیفیت و کاهش قیمت خواهد شد.
در مجموع، قیمت‌گذاری دستوری کاری اصولی نیست. به‌ویژه در بازاری مانند لبنیات که به‌دلیل مسائل تحریم نمی‌توانیم قیمت یک محصول را از ابتدا تا انتهای سال ثابت نگه داریم.
ایران در چند سال اخیر در صنعت دامداری پیشرفت‌های بزرگی داشته است و دامداری‌ها در تولید شیر از نظر کیفیت و کمیت رکوردهای جدیدی را ثبت کرده‌اند و با توجه به افزایش کمیت شیر تولید، می‌توانیم محصول درجه یک لبنی تولید کنیم. اگرچه همچنان برخی تجهیزات با وجود مشکلات تحریم، باید از خارج تأمین شود اما صنعت داخلی در بسیاری از موارد پیشرفت‌های وسیعی کرده است.
سرانه مصرف لبنیات یکی از دغدغه‌های مهم بخش سلامت کشور است آماری از سرانه مصرف و روش‌های حمایتی دولت برای افزایش آن را در اختیار دارید؟
متأسفانه سرانه مصرف بیش از ۵۰ درصد کاهش را نسبت به سال‌های بعد از جنگ تحمیلی داشته است. بعد از جنگ بودجه‌های زیادی برای تغذیه رایگان در مدارس تعریف شد تا یک کودکان از همان سنین پایین به خوردن شیر و لبنیات عادت کنند. در آن زمان دولت این یارانه را برای مصرف شیر در مدارس و با هدف تامین سلامت نسل آینده پرداخت می‌کرد از سوی دیگر توزیع شیر در مدارس سرانه مصرف را بالا می‌برد و کودکان در خانه نیز برای خوردن ماست و یا شیر تمایل داشتند اما متأسفانه اکنون توزیع شیر در مدارس متوقف شده است.
آمار دقیقی نیز از میزان مصرف لبنیات و شیر در کشور وجود ندارد و تنها با نگاهی به میزان تولید کارخانه‌های لبنی مشخص است که با وجود افزایش صادرات لبنیات ایران اما سرانه مصرف در داخل کشور پایین آمده است. دولت با دو اقدام در سال‌های بعد از جنگ به تولید شیر کمک می‌کرد اولین مورد توزیع شیر در مدارس بود و مورد دیگر هم شیرهای یارانه‌ای در برخی فروشگاه‌ها در دسترس مصرف‌کنندگان قرار داشت اما در سال‌های اخیر هر دوی این اقدامات متوقف شده است که شاید به‌دلیل کمبود بودجه باشد.
صادرات محصولات لبنی در سال‌های اخیر توسعه داشته است برای رونق بیشتر صادرات توجه به چه عواملی می‌تواند مؤثر باشد؟
صنعت غذایی در این سال‌ها پیشرفت کرده و اکنون با افتخار و با قدرت به تمام کشورهای همسایه و کشورهای دورتر صادرات محصولات غذایی ایران انجام می‌شود که این یک افتخار بزرگ برای صنعت لبنیات است.
افزایش صادرات اما علاوه بر توجه به ارتقای کیفیت و تولید با قیمت رقابتی به کمک دولت و وزارت‌های امور خارجه و جهاد کشاورزی برای باز کردن مسیر به کشورهای دیگر نیاز دارد. در صنعت، لبنیات شیر خشک و پودر آب پنیر قابلیت صادرات دارند. صنایع لبنی در ایران برای صادرات وابسته به دو پارامتر هستند که یکی تورم داخلی و دیگر نوسان قیمت دلار و ارز است. به‌طور مثال هزینه بسته‌بندی یکی از پارامترهایی است که از ابتدا تا انتهای متغیر است. این در حالی است که برای صادرات با یک کشور قرار داد می‌بندیم اما هر روز با تغییر قیمت در داخل کشور روبهرو هستیم.
نوسان قیمت دلار و ارز نیز پارامتر دیگری است که بر صادرات محصولات لبنی تأثیرگذار است نوسان ارز شما را به چالش می‌اندازد و نمی‌دانید امروز که این معامله را انجام می‌دهید معامله روز‌به‌روز است و یا می‌توانید قرارداد 6 ماهه ببندید. این موضوع در بحث صادرات و نظم، صادرات تولید و برنامه‌ریزی اثر منفی دارد.
صنعت لبنیات ایران از چه زمانی به سمت صنعتی شدن و سپس خودکفایی حرکت کرد؟
تا آنجایی‌که من به یاد دارم در سال ۱۳۵۰ بعد از تحصیلاتم به ایران بازگشتم در آن موقع یک کارخانه شیر پاستوریزه تهران و یک کارخانه پاک و چند کارخانه کوچک در شهرهای مختلف از جمله اصفهان و تبریز بود و صنعت لبنی هنوز قدم‌های اول را بر می‌داشت.
اغلب محصولات نیز اصولاً شیر یا ماست بود و کارخانه پنیر کم داشتیم و از همین‌رو پنیر UF از دانمارک وارد می‌شد تا این‌که حرکتی شد و حدود 7 تا 8 کارخانه پنیر UF و فتا در دهه ۷۰ تأسیس شد در یک مقطعی حدود ۱۶ تا ۱۷ سال پیش نیز گستردگی زیادی از لحاظ تعداد کارخانه‌های لبنی ایجاد شد. در آن زمان بیشتر از ۸۵۰ مورد مجوز کارخانه صادر شد و خیلی از این کارخانه‌ها به خاطر نداشتن اطلاعات کافی از لحاظ سرمایه‌گذاری از بین رفتند و این ۸۵۰ کارخانه بعد از مدت کوتاهی به ۴۰۰ مورد رسیدند و تعداد کارخانه‌ها نصف شد. امروز کارخانه‌های بزرگ صنایع لبنی در ایران از نظر کیفیت و تکنولوژی قابل رقابت با نمونه‌های مطرح دنیا هستند.
مهمترین چالش‌های موجود که به نوعی به صنعت لبنیات ایران وابسته هستند چیست؟
صنعت دامداری در ایران خیلی توسعه پیدا کرده است. البته این صنعت در تهیه علوفه، قیمت علوفه و قیمت تمام شده شیر مشکلاتی دارد باید مشکلات مربوط به دامداران حل شود زیرا اگر شیر، نباشد صنعت لبنی نیز وجود نخواهد داشت و از این‌رو باید در مرحله اول توجه بیشتری به دامداری‌ها شود تا تولید بیشتری کنند و مشکلاتشان در بخش تهیه علوفه و دارو حل شود تا این صنعت بهترین شیر را با کیفیت خوب تولید کند.
چالش بعدی این است که در مواردی استاندارد بازار صادراتی با استاندارد ایران برابر نیست و از همین‌رو نهادهای نظارتی باید مجوز تولید محصولات با استاندارد متفاوت را صادر کنند تا امکان صادرات از بین نرود.
چالش دیگر فروش لبنیات فله است. در این مراکز به‌جای تمرکز بر تعطیلی باید رعایت اصول پاستوریزه در دستور کار قرار گیرد تا مشکلاتی مانند انتقال بیماری‌ها از بین برود.
آیا به‌دلیل افزایش قیمت تمام شده محصولات لبنی از محصولاتی مانند پالم در تولید این محصولات استفاده می‌شود؟
روغن پالم در صنعت لبنیات هیچ مصرفی ندارد هیچکدام از کارخانه‌های صاحب نام از پالم استفاده نمی‌کنند زیرا با اینکار اعتبار خود و کیفیت محصولشان را پایین می‌آورند.
این شایعات در حالی مطرح می‌شود که شرکت‌های لبنی در مواردی حتی حاضر به ضرر بوده‌اند اما کیفیت محصولات خود را پایین نیاوردند اکنون چند ماه از سال گذشته اما هنوز قیمت تعیین نشده است این در حالی است که دستمزد شاخص‌های انرژی و قیمت شیر بالا رفته است قیمت شیر در یک ماه ۳۰ درصد افزایش یافته است که دامداران به این ۳۰ درصد رضایت نمی‌دهند زیرا در نقطه سر به سر است.
منبع: اقتصاد سبز آنلاین
